Dolara bir müdahale gelir mi?

Bu soru Fed’in faiz indirerek doların değer kaybetmesine neden olması seçeneğinin ötesinde ihtimalleri araştıran bir soru. Zira Başkan Trump bir süredir kurun değerli olduğunu ve piyasa dinamiklerine müdahale yolu ile değerinin düşürülmesi gerektiğini savunuyor, çalışma grupları kurduğu haberleri geliyor. Genel olarak analizlerde göreceğiniz üzere bu işi yapmanın ana yolu veya enstrümanı teorik olarak ‘Kur Stabilizasyon Fonu’dur. (ESF, Exchange Stabilization Fund). Tanıma göre ESF yabancı para birimlerinde ve SDR’da alım satım yapabilir ve yabancı devletlere fonlama sağlayabilir. Peki fonun büyüklüğü ne kadar? Nisan 2019 itibarı ile finansallarına baktığımızda 93 milyar dolar olduğunu görüyoruz. Bunun 50.4 milyar doları SDR, 22.5 milyar doları da ABD tahvili. Buna ek olarak rezervlerde de Haziran 2019 itibariyle 42.3 milyar dolar var. Paranız rezerv para ise ve darphaneniz varsa rezerve ihtiyacınızın olmaması normal. Ancak çok net ki ABD bu 65 milyar doları kullanarak doların değer kaybetmesini sağlayamaz. O halde ikinci bir aktör devreye girmeli.

Bu aktör elbette Fed ama faiz indirerek değil dolar basıp diğer para birimlerinde alım yaparak (ve hiçbir sterilizasyon adımı atmayarak). Bu tip bir müdahale en sonra 1995 yılında yaşanmıştı ve alınan karar neticesinde 300 milyon dolar değerinde Mark ile yine 300 milyon dolar karşılığı Yen alınmış. Bu rakamların ne ifade ettiğini anlayabilmeniz için BIS verilerine bakmak faydalı olacaktır. 1995 yılında kur işlemlerinin büyüklüğü 1,633 trilyon dolar seviyesindeydi. 2016 yılına geldiğimizde ise bu rakam 6.5 trilyon dolara çıkmış. Yani global döviz piyasası 5 kat kadar daha büyük hale gelmiş durumda. İşlemlerin çoğu da bugün o günlerin aksine reel sektör alımlarından ziyade spekülatif alımlardan kaynaklanıyor. Ancak daha önemlisi o tarihte müdahale diğer ülkelerle beraber atılan bir adımdı. Şu anda böyle bir konsensus olmadığı gibi misilleme yapmak da çok kolay. 1995 müdahalesinden sonra dolar endeksi DXY Nisan ayında 80 seviyesinde dip yapıyor. Sonrası tarih diyebileceğimiz bir ralli ise 120 seviyesine kadar yükseliyor. ABD müdahale etse bile bu ana trendi değiştirmeye yetmeyecektir. 1995 örneğinde olduğu gibi yine bir düşüş ardından diğer para birimlerinin zayıf temelleri nedeni ile büyük bir ralli. Doların çekiciliği derin borçlanma piyasaları, liberal finans piyasaları ve özgürlükçü regülasyonlardan kaynaklanıyor.

Fed’in bu tip bir operasyona girişme isteği olduğunu hiç sanmıyorum. Seçim öncesi gümrük vergileri ile tüketici mallarında fiyat artışına ek olarak zayıflamış dolar kaynaklı bir maliyet tüketici ile Trump’ın arasını da bozacağından Trump’ın da temkinli davranacağını düşünüyorum. Ancak elbette mümkün değil diyemiyorum. Şayet böyle bir şüphe taşıyorsanız altın ve Bitcoin bu günler için var. Öte yandan dolara bile piyasa dışı bir müdahale konusunu tartışıyorsak artık cari para sistemi ciddi anlamda hırpalanmış durumda diyebiliriz. NATO, DTÖ gibi pek çok kurumun sorgulanmasına izin veren ABD bir diğer tabuyu daha kurcalıyor ve Pandora’nın kutusundan ne çıkar söylemek zor.