Dolar yükselir düşer
USD/TL kuru 3 Ocak 2019 gününe 5.41 seviyesinden başladı. Birkaç dakikada 6.45’e yükseldikten sonra günü 5.46’dan kapattı. Piyasalarda ‘‘ani kırılma’’ olarak bilinen hareket her piyasada yaşanabilir. Ani kırılma, bilgisayar programlarının kontrol ettiği alım satım işlemlerinin bir yansımasıdır.
3 Ocak’ta sadece Türk Lirası değil, yüksek likiditeye sahip önemli emtia parası Avustralya Doları da çakıldı. Örneklere devam edelim. Dow Jones endeksi 6 Mayıs 2010 tarihinde 15 dakika içinde önce 1000 puan düştü, sonra 1000 puan yükseldi. Bilgisayarların yönlendirdiği yüksek frekanslı alım satımlar ve kara kutu işlemleri, 15 Ekim 2014’te dünyanın en güvenli sermaye araçlarından birisi olan Amerikan 10 yıllık hazine tahvilinde müthiş bir harekete yol açtı. Tahvil faizi birkaç dakika içinde yüzde 2’den yüzde 1.8’e indi. Sonra toparlandı. 2015’te New York borsası, benzer bir fiyat hareketi nedeniyle yaklaşık 4 saat işlemlerine ara verdi. İngiliz Sterlini 7 Ekim 2016’da dolar karşısında birkaç saniye içinde yüzde 10 düştü. Yüksek frekanslı alım satım işlemlerinin bazı piyasalardaki ağırlığı yüzde 70’e yükseldi. Bu alım satımları yöneten programların bir finansal varlığı elinde tutma süresi ortalama 10 saniyedir. Özetle, bu hareketlerde yatırımcıların kaçacak, saklanacak bir yeri yok. Bu işlerden canı çok yanmış olan meşhur fon yöneticileri Druckenmiller ve Dalio, ‘’Yatırım oyununun kuralları değişti. Bu algoritmaların, yüksek hızlı elektronik alım satımların karşısında bireysel yatırımcılar duramaz. Dengeli bir portföye sahip olmak en doğrusudur’’ yorumunu yapıyorlar.
Hafta başında USD/TL’de yaşanan harekete dönelim. Her piyasa ortamının insanları, malumu ilam şiddetindeki yorumların sahibi finansçılar, eski merkez bankacılar, yaşananları ‘‘Bu hareket bir uyarıydı. TL riskli sularda’’ gibi yorumlar yapıyorlar. Türkiye ekonomisin sorunları ve yapılması gerekenler ortadadır. Ekonomi dışı alanlarda da reform ihtiyacı vardır. Bilinen nedenlerle, dünyanın en likit borsa endekslerinde, önemli para birimlerinde anormal iniş çıkışların nasıl yaşandığını yukarıda yazdım. Elma ile armudu karıştırmayalım. 3 Ocak’ta 6.45’i gören USD/TL, 31 Ocak’ta 5.15 oldu. BİST 100, Ocak 2019’da yüzde 21 yükseldi. Rusya ve İran ile yapılacak görüşmelerde Suriye konusunda bir ara çözüm çıkabilir. Merkez Bankası 12 Eylül’de faize dokunmayabilir. ABD ile Çin, dostlar alışverişte görsün diye anlaşabilirler. Büyük merkez bankalarından faiz indirimleri ve piyasa dostu adımlar devam eder. İsviçre ve Avrupa merkez bankaları eylülde kuvvetle muhtemel faizleri indirecekler. Fed Başkanı Powell, Jackson Hole’da faiz indirimlerinin sinyalini verdi. Bilgisayar programları piyasalarda her daim türbülans yaratır. İşimize bakalım. Türkiye ekonomisinde güveni nasıl artıracağımız önemlidir. Yerli yatırımcıların dolar sevdasının nasıl azaltılacağı kritiktir.