Dolar 10 kuruş artsa, özel sektöre 27.5 milyar lira yük biniyor

Özel sektörün kısa vadeli dış borcu mayıs ayında 3.3 milyar dolar arttı. Uzun vadeli borçta ise 466 milyon dolarlık azalma oldu. Böylece özel sektörün toplam dış borcu mayıs ayında 2.8 milyar dolar daha artış gösterdi ve mayıs sonu itibariyle 275 milyar dolara dayandı. 

Borç stokunun düzeyi böyle. Özel sektör, mayıs sonu itibariyle orijinal vadesi daha uzun olanlar da dahil vadesi bir yıl içinde dolacak yaklaşık 143 milyar dolar dış borç ödeyecek. Bunun bir kısmı ödendi elbette, ama bir yandan da yeni yükümlülükler oluştuğu için şu günlerde de gelecek bir yılda ödenecek tutarın üç aşağı beş yukarı bu düzeylerde oluştuğunu söylemek yanlış olmasa gerek. 

275 milyar dolarlık bir borç stoku ve bir yılda ödenecek 143 milyar dolarlık borç yükü... Hani klasik “Bize bir şey olmaz” yaklaşımımız ve vurdumduymazlığımız var ya, böylesine ağır dış borç söz konusuyken bile bu rahatlığı sergileyebiliyoruz. 

Hani paramızın değeri sık sık keskin dalgalanmalar göstermiyor olsa, hani etrafımızda bir ateş çemberi bulunmasa, hani komşularımızla ilişkilerimiz gayet iyi seyretse; endişe edilecek bir durum olmadığı dile getirilebilir, savunulabilir. Ama çok kaygan bir zeminde olmadığımızı kim söyleyebilir ki. 

Dolar 10 kuruş artsa... 
Mayıs sonu itibariyle bir yıllık dönemde 143 milyar doları özel sektör tarafından olmak üzere toplam 169 milyar dolar dış borç ödemek durumundayız. Biraz önce de belirttik ya, kur dengeli seyrediyor olsa, zaman zaman zikzaklar gözlenmese sorun yok. Ama öyle mi? 

Dolar 10 kuruş, evet yalnızca 10 kuruş artsa, özel sektörün dış borç ödemesinin TL karşılığı tam 14.3 milyar lira artacak demektir. Yani bugünlerde 2.12-2.13 dolayında seyretmekte olan dolar, 2.22-2.23’e çıksa, bunun karşılığı 14.3 milyar liradır. 

Kur artışından gelen yüke bakar mısınız. 10 kuruşluk artış 14 milyar liradan fazla yük getiriyor. Dolardaki artış 20 kuruş olsa, alın size 29 milyara yakın bir yük! 

Hesaplamayı özel sektörün 275 milyar doları bulan toplam dış borcu üzerinden yaptığımızda, dolardaki 10 kuruşluk artışın getireceği yükün 27.5 milyar lira, 20 kuruşluk artışın yükünün 55 milyar lira olduğunu görüyoruz. Yani ortada müthiş rakamlar var. 

Açık pozisyon 169 milyar 
Kur artışının ekonomiye böylesine büyük bir tahribatı söz konusu. Ancak, “Özel sektörün borcu var, ama aynı zamanda alacağı da var” denilebilir. Aktardığımız bu rakamlar, finansal kesim ve reel kesimin toplam borcunu gösteriyor. Reel kesimin ise döviz varlık ve yükümlülük verisine, dolayısıyla döviz pozisyonu açığına ilişkin veriye sahibiz. 

Nisan sonundaki duruma göre, reel sektörün 101 milyar dolar döviz varlığına karşılık 270 milyar dolar döviz yükümlülüğü bulunuyor. Yani reel sektör dövizde net 169 milyar dolar açık pozisyon taşıyor. 
Hesaplamayı özel sektörün toplam borcu değil de, reel kesimin 169 milyar dolarlık döviz pozisyonu açığı üzerinden yaptığımızda bu kez de karşımıza 10 kuruşluk dolar artışında yaklaşır 17 milyar liralık bir yük çıkıyor. 

Üç maymunu oynamaya devam 
Hükümet, “Bu borç kamunun değil ki, özel sektörün borcu, onlar düşünsün” havasında. 

Vatandaş, “Bana ne özel sektörün borcundan, alırken akılları neredeydi, bu onların borcu” yaklaşımında. 
Dış borcu az olan ya da hiç bulunmayan özel sektör kuruluşları, “Onların sorunu” kolaycılığını sergilemekte. 

Yüklü dış borcu bulunan kuruluşlar da adeta “Allah büyük, bulunur bir çaresi” diye yaklaşmakta. 

Eğer ülkeye kur ateşi düşerse, bu ateş yalnızca düştüğü yeri yakmaz. Dolar, herhangi bir nedenle, örneğin 2.5 liraya çıkar ve bugüne göre yaklaşık 40 kuruş artarsa, en sağlam görünen özel sektör kuruluşları bile yaprak gibi savrulur. Ekonomi, domino taşları gibi birbiri üstüne yıkılır. Bu durumdan, borçlu olmayan şirketler de nasibini alır. Ekonomide herkes birbirine muhtaç, birbirine bir şekilde bağlı. Çalışan bu durumdan etkilenmez mi, tabii ki etkilenir. Kur öyle bir yükselme gösterdiğinde bakın bakalım işsizlik nerelere tırmanır.