Doğurganlık hızı doğuda daha yüksek ama...
TÜİK’in açıkladığı doğurganlık verileri eskisine göre daha fazla ilgi çekiyor. Bunda Başbakan Tayyip Erdoğan’ın üç çocuk ısrarının etkisi büyük. Erdoğan’ın işi kürtaj yasağına kadar vardıran yaklaşımları, konuya ilgiyi artırmış durumda.
Veriler Erdoğan’ı sevindirecek cinsten değil. Üstelik 2012’de görülen kısmi düzelme de 2013’te korunamamış. 2012 yılı doğurganlık göstergeleri 2011’e göre iyi çıkmıştı. 2013’te ise geçmiş yıllardaki aşağı yönlü eğilim tekrar egemen olmuş gözüküyor.
Yıldan yıla farklar küçük gözükse de uzun dönemli eğilimler doğurganlıkta hatırı sayılır bir gerileme olduğunu ortaya koyuyor. Her bin kişilik nüfusta meydana gelen doğum sayısını ifade eden kaba doğum hızı, 2001’den bu yana 3.4 kişi azaldı. 2001’de her bin kişilik nüfusta 20.3 olan doğum sayısı 2013’te 16.9’a indi.
15-49 yaş arası doğurma çağındaki her bin kadın başına düşen doğum sayısını ifade eden genel doğurganlık hızı, aynı sürede 11.1 kişi azalarak 82.7’den 71.6’ya indi. Bir kadından yaşamı boyunca beklenen doğum sayısı olan toplam doğurganlık hızı da 0.31 azalarak 2.38’den 2.07’ye indi. Bu arada doğum yapan kadınların ortalama yaşı da 1.5 yıl artarak 26.2’den 27.7’ye çıktı. Doğurganlık hızı doğal olarak bölgelere göre farklılıklar taşıyor. Doğu ile Batı arasında çok ciddi bir farklar var. Genel doğurganlık hızı, Şanlıurfa’da 146.5 ile en yüksek. Şanlıurfa’da genel doğurganlık hızı, 71.6 olan Türkiye ortalamasının iki katından bile yüksek. Genel doğurganlık hızının en düşük olduğu il ise 47.7 ile Kırklareli. Kırklareli’nde genel doğurganlık hızı, Türkiye ortalamasının üçte bir gerisinde. Genel doğurganlık hızının en yüksek olduğu illerin tamamı Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da yer alıyor. Buna karşın genel doğurganlık hızının en düşük olduğu iller, genelde Batı’da toplanıyor. Genel doğurganlık hızı en düşük illerin çoğu Marmara ve Batı Karadeniz’de.
İlleri karşılaştırırken doğurganlık hızının mevcut düzeyinin yanı sıra gelişme eğilimine de bakmakta yarar var. Bu durumda, düzeylerde gördüğümüzün neredeyse tam tersi bir liste karşımıza çıkıyor.
Genel doğurganlık hızı en fazla düşen iller Doğu’da, en fazla artan iller ise Batı’da yer alıyor. Genel doğurganlık hızı en fazla düşen illerin başını Siirt, Şırnak ve Muş çekiyor. Bu iller aynı zamanda doğurganlık hızı en yüksek illerin de ilk sıralarında. Buna karşın doğurganlık hızı en fazla artan ilk 10 il arasında yer alan Balıkesir, Edirne, Kırklareli ve Eskişehir de aynı zamanda genel doğurganlık hızı en düşük 10 il içinde de yar alıyorlar.
Rakamlara baktığımızda Doğu ve Güneydoğu’da doğurganlık hızı Batı’nın çok üzerinde. Ancak Doğu ve Güneydoğu’da da doğurganlık hatırı sayılır bir hızla düşüyor. Buna karşın Batıda’ki doğurganlık hızı, yavaş do olsa artış eğiliminde. Bu eğilimlerin net etkisi, muhtemelen Türkiye’nin ortalama doğurganlık hızını düşürecek yönde olacaktır.
