Doğunun kuzeyi ve güneyi

Doğunun kuzeyinde, yani Karadeniz'de 15 ve yukarı yaştaki her üç kişiden ikisi çalışmak istiyor ve bunların da hemen hemen tümü çalışma olanağı elde ediyor, daha doğrusu yaratıyor.

Doğunun güneyinde, yani Doğu Anadolu'nun güney bölgelerindeki illerle Güneydoğu Anadolu'da ise 15 ve yukarı yaştaki her üç kişiden yalnızca biri çalışmak istiyor ve bunların çok azı iş bulabiliyor.

Bunun sonucunda Türkiye'de en düşük işsizlik oranı genel olarak Karadeniz Bölgesi'nde görülürken, en yüksek işsizlik Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da ortaya çıkıyor. 2009 verilerine göre her ne kadar en yüksek işsizlik yüzde 26.5 ile Adana'da ise de, genelde söz konusu bölgeler ilk sırada bulunuyor.

Karadeniz için yalnızca işsizlik oranına bakmakla yetinmemek ve bu oranı irdelemek gerekiyor. Bu bölgede işgücüne katılma oranı rekor kırıyor, böyle olduğu halde işsizlik oranı düşük. Normalde işgücüne katılma oranının yükseldiği, yani çalışmak isteyenlerin sayısının arttığı durumlarda işsizlik oranı da artar; ama Karadeniz'de tersi oluyor. Çünkü bu bölgedeki istihdam, tarım kaynaklı, ücretsiz aile işçiliği yaygın, kadın istihdamı yüksek. Böyle olunca da işgücüne katılım oranındaki artış işsizlik yaratmıyor. İşgücüne katılan, eş zamanlı olarak zaten iş bulmuş oluyor.

İşgücüne katılma oranının en yüksek olduğu iller; Rize, Artvin, Gümüşhane, Ardahan, Trabzon, Ordu, Giresun, Bayburt, Burdur ve Zonguldak. İlk on il arasında Karadeniz dışında yalnızca Burdur yer alıyor. Bu illerde işgücüne katılma oranı yüzde 66 ile yüzde 57 arasında değişiyor, işsizlik oranı da yüzde 4.2 ile Ardahan'da tüm iller bazında da en düşük düzeye iniyor.

Kırıkkale, Sivas, Hakkari, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Batman, Mardin, Şırnak ve Siirt ise işgücüne katılma oranının en düşük olduğu on il. Bu illerdeki oran yüzde 40 ile yüzde 30 arasında değişiyor. İşsizlik oranında rekoru elinde bulunduran Adana'yı bu iller arasından Diyarbakır ve Hakkari izliyor. Diyarbakır'daki işsizlik oranı yüzde 20.6, Hakkari'deki yüzde 19.7 düzeyinde bulunuyor.

İstihdam oranı

Tarım, kadın istihdamı ve ücretsiz aile işçiliği gibi etkenler, istihdam oranının, yani çalışan sayısının 15 ve yukarı yaştaki nüfusa oranının Karadeniz Bölgesi'nde yüzde 55-60 arasında seyretmesini sağlıyor.

İstihdam oranı, Güneydoğu Anadolu'da ise yüzde 25'e kadar düşüyor. Söz konusu oranın en düşük olduğu il yüzde 25.5 ile Şırnak. Siirt'te 15 ve yukarı yaştaki nüfusun ancak yüzde 25.9'u, Diyarbakır'da ise yüzde 26'sı çalışıyor.

Bu arada 2009 için Türkiye ortalamasında yüzde 14 olan işsizlik oranının İstanbul ve İzmir'de yüzde 16.8 ve yüzde 16.2 düzeyinde bulunduğu dikkat çekiyor. Yani işsizlik, yalnızca geri kalmış yörelerin sorunu değil. Yoğun göç alan illerdeki işsizlik de tırmanışta. İstanbul ve İzmir bu konuda somut örnekler. Ayrıca aynı durumla karşı karşıya olan Hatay'daki işsizlik oranının yüzde 19'u, Mersin'deki oranın da yüzde 17.6'yı bulduğu gözleniyor.