Doğu'da sosyal hayat geri giderken ekonomi ileri gidemiyor
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) adına araştırma yapan Esen Çağlar ile Yaprak Kurtsal "Türkiye'de Bölgesel Sanayi Stratejilerinin İlk Adımı: Üretimin Bölgesel Farklılıkları Üzerine Bazı Tespitler"i kağıda dökmüşler.
Bu tespitler TEPAV tarafından "Sanayi batıdan doğuya kayıyor" başlığı ile kamu oyuna açıklandı.
Çalışmada sanayinin Batı'dan Doğu'ya kayması ile tespitin ana dayanağı İSO'nun yıllık 500 Büyük ve 1000 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında Doğu'daki illerin giderek payının artması.
Çalışmada Türkiye'nin temel sorunlarından biri olan Doğu ile Batı arasındaki eşitsizlik konusu üzerinde durulmakta ve farklılığın sanayi yatırımlarının Doğu'ya kayması ile azaltılabileceği vurgulanmaktadır.
Bu bekleyişin gerçekleşebilmesi özel sektörün doğuya yatırıma yönelmesi ile olur.
Çünkü günümüzde artık devlet sanayi yatırımı yapmamaktadır. Devlet sanayi yatırımı yaparken sosyal getiriyi dikkate alarak ekonomik zararı belli ölçüde yüklenebilirdı. Özel sektörden bu fedakarlığı beklemenin imkanı yoktur.
Özel sektörün yatırım yaparken kâr maksimizasyonunu dikkate alması doğaldır. Doğu'da yapılacak yatırımlarda tek avantaj görünürde düz emek avantajıdır.
Kalifiye olmayan işgücünün ilk aşamada ucuz olabileceği önem sürülmektedir. Unutulan (1) Kalifiye olmayan işgücünün görünürdeki ucuzluğunun, gerçekte daha yüksek bir maliyet ortaya çıkardığı ve de (2) Bir süre sonra, sosyal hareketler, sendikalaşma gibi etkenlerle Doğu ile Batı arasındaki ücret farkının eşitlendiğidir.
Önceleri Doğu'da sanayileşmenin gelişememesinin ana nedeni altyapı eksikliği idi. Günümüzde doğuda ulaşım,enerji,haberleşme konularında altyapı eksikliği tamamlandı. Tamamlanmamış tek altyapı yatırımlı sulama yatırımları.
Dış pazarlarda kalite ve maliyet rekabetine sahip olabilecek üretim ileri teknolojide, kaliteli işgücü ve uzman yönetim becerisi ile mümkün olabilmektedir.
Doğu'daki yaşam şartları, yerleşim bölgelerinin sosyal gelişmişlik düzeyi, ileri teknolojiyi bölgeye getirmeye, kaliteli ve yetişmiş işgücünü bölgeden temin etmeye ve de yüksek düzeyde yöneticileri işin başında tutmaya imkan vermemektedir.
Müteşebbis,yatırımcı ne kadar iyi niyetli olur ise olsun, sosyal fedakarlık eğer ekonomik getiri ile dengelenemiyor ise Doğu'da risk altına girmeye cesaret edemez.
Tekrarda yarar vardır: Eğer bir bölgede gelişme yok ise büyüme olamaz. Gelişmenin olmaması büyümeyi engeller.
Doğu'da yatırımların artmasını, doğunun gelişmesini tartışırken yatırımları ve gelişmeyi engelleyen faktörler üzerinde durmadan, iyimser bekleyişlere girmemek gerekir.