Doğrudan gelir desteğinin faturası 13.1 milyar lira
Çiftçiler boşuna beklemesin, 2009'da doğrudan gelir desteği (DGD) ödemesi yapılmayacak.
Tarım sektörünün gündemine 1999'da giren DGD, geçen 10 yıl süresince çok tartışıldı. Bu dönemde görev yapan hükümetlerin hepsi bu desteğe şiddetle karşı olduklarını söyleye söyleye uyguladı. Çünkü emir yüksek yerden, Dünya Bankası'ndan geliyordu.
Tarım sektörünü derinden etkileyen DGD, Hazine Müsteşarlığı ile Dünya Bankası'nın 9 Şubat 1999'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde (ODTÜ) ortaklaşa düzenlediği "Tarımsal destekleme politikaları" konulu toplantı ile ülke gündemine girdi.
ODTÜ'de yapılan toplantıda Dünya Bankası Türkiye Temsilcisi Ajay Chipper, Türkiye'nin uyguladığı fiyat, girdi ve kredi desteğinin kamu maliyesi üzerinde çok büyük baskı yarattığını, bu desteklerin tarımda serbest piyasanın oluşmasını engellediğini, verilen desteklerin yoksul çiftçinin değil, zengin çiftçinin cebine girdiğini ileri sürerek bu sistemden tamamen vazgeçilmesini ve doğrudan gelir desteği uygulamasına geçilmesini istedi.
Dünya Bankası'nın Türkiye'ye dayattığı Tarım Reformu Uygulama Projesi'nin bir ayağı olan DGD, 14 Mart 2000 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda, Ankara (Polatlı), Antalya(Serik ve Manavgat), Adıyaman (Merkez ve Kahta) Trabzon'da (Akçaabat ve Sürmene) pilot uygulama ile başladı. Pilot uygulama kapsamındaki üreticilere 199 dekara kadar dekar başına 5 dolar ödendi.
Pilot uygulama kapsamındaki Ankara Polatlı'da 2 bin kişinin başvurması beklenirken 8 bin kişi başvurdu. Adıyaman Merkez ve Kahta ilçelerinde ise beyan edilen arazi, Adıyaman'ın toplam arazi varlığından daha büyük olunca çok ciddi sıkıntılar yaşandı. Pilot uygulama fiyasko ile sonuçlandı.
Bu başarısızlığa rağmen IMF ve Dünya Bankası ısrar etti ve DGD, 2001'de ülke genelinde uygulamaya konuldu.
2001'de üreticiye dekar başına 10 dolar ödenmesi kararlaştırıldı. Fakat, dolardaki aşırı yükselme nedeniyle 10 dolar yerine 10 milyon lira (10 lira) ödendi.
DGD ödemeleri hiçbir zaman üretim yılı içerisinde ödenemedi. 2001'in ödemesi 2002'de, 2002 yılının ödemesi 2003'te yapıldı. 2004'ten sonra işler daha da karıştı. 2004'ün 1 katrilyon lirası (1milyar lira) 2006'da ödenebildi. 2005'in ödemesi iki taksite bölündü. Ödemeler başlangıçta Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılıyordu, sonra Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na devredildi.
Yaşanan karmaşa nedeniyle destekten yararlanan çiftçiler, aldıkları DGD ödemesinin hangi yıla ait olduğunu hiçbir zaman öğrenemediler. Bakanlık ödeme yapmasa çiftçiler farkına bile varmayacaktı. Nitekim, DGD'nin son kez 2007 yılı için uygulandığı ve 2008'de bu desteğin kaldırıldığı daha yeni fark edildi. 2007 ödemesinin tamamlanıp tamamlanmadığı ise bilinmiyor. Bu nedenle hâlâ DGD ödemesi bekleyen binlerce çiftçi var.
DGD' de uygulama ile ödeme yılı o kadar karıştı ki, bürokratlar, bakanlar bile sağlıklı bilgiye sahip değil. Nitekim, hükümetin hazırladığı 2009 programında 'DGD' nin bu yıl kaldırılacağı ifade ediliyor. DGD'nin 2007'de son kez uygulandığından bu programı hazırlayanların bile haberi yok.
Özetle, IMF ve Dünya Bankası'nın dayatması ile uygulanan DGD'nin tarıma ciddi hiçbir katkısı olmadığı gibi, 13 milyar 134 milyon liralık kaynak da boşa gitti. Üstelik, bugün nerede olduğu bile meçhul olan Dünya Bankası temsilcisinin iddia ettiği gibi bu kaynağın büyük bölümü de zengin çiftçiye gitti.
Doğrudan gelir desteği ödemeleri
Yıl Dekar/TL DGD (Milyon TL)
2001 10 84
2002 13.5 1.877
2003 16 1.942
2004 16 2.125
2005 16 1.673
2006* 10 2.653
2007** 7 1.640
2008*** - 1.140
Toplam: 13.134
. 2006'da organik tarım yapanlara 3 TL/dekar, toprak analizi yapanlara 1 TL/dekar ilave DGD ödendi.
.. 2007'de organik tarım yapanlara 5 TL/dekar ve toprak analizi yapanlara 1 TL/dekar ilave DGD ödendi
... 2007 yılına ait ödeme
Kaynak: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı