Doğru yere çivi çakmak
Bizde çok kullanılan, tevekkül içeren, yatırımlar için söylenen bir söz vardır, "Allah bir çivi çakandan razı olsun" denilir. Dostum Rüştü Bozkurt, bu sözü sevmez ve şöyle dağiştirip uzatarak kullanır, "Allah doğru yere çivi çakandan razı olsun. Yanlış yere çivi çakıp israf yaratanın belasını versin."
Arkadaşımız İbrahim Ekinci'nin 89 OSB'de 5 milyar dolarlık yatırıma malolan 1710 tesisin kapısına kilit vurulmasının bilgisini veren haberini okurken, Bozkurt'un israfa neden olan yanlış yatırımlar karşısında kızgınlık içeren, Anadolu'nun birçok kentinde yanlış yatırımları anlatırken, söylediği sözü hatırladım. Ve bu sözü duyanların zihni modellerinde yer etmiş, "Allah bir çivi çakandan razı olsun" sözü nedeniyle önce hep şaşkınlıklarını ortaya koyduklarına, sonra hak verdiklerine tanık oldum...
Peki, bu neden böyle oluyor, zaten kıt olan yatırım kaynaklarımızın israfını hangi nedenler yaratıyor.
Bunların başında kamunun yatırımcıları doğru yönlendirici strateji eksikliği geliyor. Kamuda doğru ve sürdürülebilir sektörel envanter olmadığı için hem OSB'lerin bir bölümünün yerel siyasi baskılarla yanlış alanlarda kurulması önlenemiyor. Hem yanlış alanlarda yanlış sektörlere yatırımlar frenlenemiyor.
Bunun somut örneklerinden birini yıllarca un değirmenlerinin üç katının teşvikini ortaya koyarak anlattık. Tekstil teşviklerinin yanlışlarıyla ortaya koyduk.
Sadece özel sektör yatırımları değil, kamu yatırımları da seçicilikten uzak, önemli ön çalışması, fizibilitesi yapılmadan gündeme gelebiliyor.
Bir dönem bizler bir yandan sürekli genişletilen il sayılarıyla gündeme gelen teşviklerde, birçok ilde dört duvarı inşa edilip yarım bırakılmış, içinde hayvan otlayan tesislerin haberlerini yapardık. Aynı şekilde DPT'nin yayınladığı yatırım programlarında üç yılda tamamlanması beklenirken 16 yılda tamamlanamamış kamu yatırımlarının listelerini haberleştirirdik.
Teşvikler, ön hazırlığı iyi yapılmış, seçilmiş alanlarda, seçilmiş sektörlere dönük olmadığı, genel tanımlarla ve siyasal etkilerle gereksiz olarak genişletilerek, "Gerekene gerektiği sektörde gerektiği miktarda" destek yerine, siyasi baskılarla "Herkese, her yerde destek" haline dönüştürüldüğü için, "Hiçbir yere doğru destek" verilmemesi sonucunu doğuran örneklerle çok karşılaştık. 23 il için hazırlanan bir teşvik önce 36 ili, sonra 49 il, iki ilçeyi kapsar hale gelince, kaynak yetersizliğinden olumlu sonuç vermediği örnekleri yaşadık.
Doğaldır ki 89 OSB'deki 5 milyarlık 1710 tesisin atıl olmasında bu ortaya koyduğumuz, strateji eksikliği, teşvik sistemi hataları, sektörel envantersizlik, siyasilerin kendi yöreleri için yanlış talepleri rol oynamıştır.
Şimdi bunların elden geçirilip, ataletten kurtulabileceklerine destek verilirken, diğerlerinin de bir daha aynı israfa yol açılmaması için doğru raporlanıp, teşhiri gerekir.