Diyarbakır ve Aksaray'dan tarıma bakış
Geçen çarşamba Diyarbakır'daydık. Cuma günü ise Aksaray'da. Biri Güneydoğu'da diğeri İç Anadolu'da iki önemli tarım ve hayvancılık kenti. Ekonomik, siyasi bakış açısı, kültürel ve sosyal yaşam bakımından birbirinden farklı iki kent. Ortak yönleri ise tarım ve hayvancılıkta karşılaşılan sorunlar .
Bir gün arayla konuşmacı olarak gittiğimiz Diyarbakır ve Aksaray izlenimlerimiz özetle şöyle:
1- Referandumda Diyarbakır'da halkın yüzde 68'i Anayasa değişikliğine "hayır" dedi. Aksaray'da ise yüzde 75 "evet" çıktı. Oylamanın hemen sonrasında bu kadar uçta iki kentte değerlendirme yapmak bizim açımızdan çok anlamlı oldu. Bu iki kentimizde siyasetten çok tarımı, ağırlıklı olarak hayvancılığı konuştuk. Siyasi görüşler, oy tercihi ne olursa olsun tarımda, hayvancılıkta sorunlar ortak. Bu nedenle ısrarla tarım politikasının siyaset üstü, devlet politikası, ulusal politika olması gerektiğini savunuyoruz.
2- Diyarbakır'daki üretici de, Aksaray'daki de bakan değiştikçe değişmeyen orta, uzun vadeli ulusal bir tarım politikası istiyor. Aksaray'da da, Diyarbakır'da da tarımcılar ülkede tarıma yeterli önemin ve desteğin verilmemesinden yakınıyor. İthalata dayalı politikadan şikayet ediyor. Girdi maliyetlerinin yüksek, ürettikleri ürünün ucuz olmasından şikayetçi. Bakan değiştikçe değişen, müsteşar değiştikçe değişen tarım politikası ile, hayvancılık politikası ile Türkiye'nin sorunlarını çözmesi, potansiyelini değerlendirmesinin mümkün olmadığını düşünüyor.
3- Diyarbakır'da iki yıl aradan sonra tarım ve hayvancılık fuarı düzenlendi. TÜYAP Fuarcılık ile Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası'nın çabaları ile düzenlenen fuarda yerel firmaların yanı sıra çok sayıda ulusal firmanın ürünlerini tanıttığı bir platform oldu. Özellikle tohum, traktör, makina, fide, hayvancılıkla ilgili ürünler, teknolojiler yoğun ilgi gördü. Ziraat Bankası ve diğer bankalar kredi olanaklarını tanıttı. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Dicle Üniversitesi, birlikler, sivil toplum örgütlerinin yoğun ilgi gösterdiği fuarda tüketicilere yönelik ürünlerin satışı da yapıldı. 8.Ortadoğu Tarım, Hayvancılık, Tavukçuluk, Süt Endüstrisi Fuarı'nın adına uygun olarak Katar, Bahreyn, Suudi Arabistan, Irak, İran, Birleşik Arap Emirlikleri'nden ziyaretçiler, alım heyetleri vardı. Fuar kente, ekonomiye hareketlilik kazandırdı.
4- Fuar kapsamında ilk kez 1. Tarım ve Hayvancılık Zirvesi yapıldı. Zirvenin yapılmasında büyük emeği olan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ahmet Sayar, bölgenin tarımsal potansiyelini değerlendirerek kalkınacağını söylüyor.
5- Zirvede tarımdaki gelişmeler, bölgenin tarım potansiyeli,sorunlar,çözüm önerileri,tarımda teknoloji kullanımı, hayvancılık yatırımları, destekler ve diğer konular düzenlenen panel ve oturumlarda ayrıntılı olarak konuşuldu. Kooperatifçilik konusunda özel oturum yapıldı. Tire Süt Kooperatifi Başkanı Mahmut Eskiyörük, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile ortaklaşa geliştirdikleri modeli anlatarak, kooperatifçiliğin önemini anlattı. Katılımcılardan büyük ilgi ve destek gördü. Diyarbakır'ın İzmir'le kardeş kent olduğunu bu modelin örnek alınmasını istedi.
6- Bölge çiftçisinin en önemli sorunlarından birisi su, diğeri ise enerji. Su kaynakları yetersiz. Silvan Barajı'nın tamamlanması ile toprakların su ile buluşması bekleniyor. Mevcut sulamada kullanılan elektrikten doğan borçları ise çiftçilerin en çok dile getirdiği sorunların başında geliyor. Çiftçiler, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik'in referandumdan önce "elektrik borçları nedeniyle çiftçinin hak ettiği desteklere el konulmayacak" açıklaması yaptığını belirterek, referandumdan hemen sonra Ziraat Bankası'na yatırılan desteklere el konulduğunu, destek alamadıklarını söyledi.
7- Diyarbakır'dan bir gün sonra bu kez Aksaray'a gittik. Aksaray Ticaret Borsası Başkanı Hamit Özkök ve DÜNYA Gazetesi Konya Temsilcisi Yıldız Doğruer Yemiş'in çabaları ile Aksaray'da hayvancılık sektörü temsilcileri ile bir araya geldik. Diyarbakır'da olduğu gibi, Aksaray'da da yetiştiriciler, süt üreticileri, çiğ süt fiyatının düşük olmasından şikayetçi.
8- Türkiye'nin pek çok bölgesinde olduğu gibi Aksaray'da da hayvancılıkta ırk değişimi yaşanıyor. Yetiştiriciler çiğ süt fiyatının düşük olması nedeniyle süt ırkı Holstein inekleri elinden çıkarıyor. Yerine kombine (et ve süt) ırk olarak bilinen Simental inek alıyor. Simentalin süt verimi Holstein'e göre daha düşük. Fakat, sütteki yağ oranı ve kuru madde oranı daha yüksek. Yani, sütü daha değerli, daha kaliteli. Fakat, çiğ süt alan sanayiciler, mandıralar kalite farkı ödemiyor. Diğer sütlerle aynı fiyata alıyor. Üstelik, alınan sütün büyük bölümü süt tozu üretimine gidiyor. Aksaray Ticaret Borsası Meclis Başkanı Nurettin Yapılcan, arz fazlası sütün Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından toplanarak süt tozuna dönüştürülmesini öneriyor. Üreticilerin en çok şikayetçi oldukları konulardan birisi de sütü alan sanayicilerin "yemimi almazsan sütünü almam" dayatması
9- Hayvancılığın en önemli sorunlardan birisi yıllardır kapatılamayan yem açığı. Türkiye'nin 15 milyon ton kaba yem, 5 milyon ton fabrika yemi olmak üzere 20 milyon ton açığı var. Aksaray, bu açığı gören ve yonca üretimi konusunda ciddi adımlar atan ve yonca üretiminde marka olan bir kent. Aksaray'da üretilen yonca büyük oranda iç piyasada tüketiliyor. Bir bölümü de ihraç ediliyor. Bu konuda üretimin artarak devam etmesi bekleniyor.
10- Diyarbakır'daki çiftçi gibi Aksaray çiftçisinin de en önemli sorunlarından birisi su. Yeraltı suları hızla azalıyor. Kuyulardan her geçen yıl daha derinden su çekilmesi gerekiyor.
Bu durum, hem maliyetli hem de gelecekte su kaynaklarının tükenmesi açısından büyük endişe yaratıyor. Kızılrmak'ın suyu getirilmek isteniyor. Fakat, bu suyun da tuzlu olması nedeniyle tarımsal sulamada kullanılması daha büyük sorunlara neden olabilir. Aksaray'da üretilen şekerpancarı,yonca ve diğer ürünler çok su isteyen ürünler. Önümüzdeki yıllarda kentin en önemli sorunu su olacak.
Özetlersek, siyasi tercihleri, ekonomik yapısı, sosyal ve kültürel değerleri farklı olan, Diyarbakır ve Aksaray'da sorunlar ortak;çözümü de ortaklaşa aramak gerekiyor.