Dış ticarette yıllık açık 85 milyar dolara dayandı

Değerli TL ve dış pazar­larda daralma gibi fak­törlerin etkisiyle ihra­catta düşüş yaşanırken, ithala­tın ara malları kaynaklı olarak büyümesini sürdürdüğü şu­bat ayında dış ticaret dengesi aleyhte gerçekleşti. Aylık baz­da 7,8 milyar dolar dış ticaret açığı verildi, ilk iki aydaki açık 15 milyar doları aştı.

Sanayi üretiminde faiz indi­rimi arifesinde yeniden başla­yan ve devam eden canlanma paralelinde girdi ithalatının giderek hızlanması, bunun da toplam ithalat faturasını ve dış ticaret açığını büyütmesi şeklindeki trend özellikle son dört aya damgasını vurdu. Bu süreçte yeniden büyümeye geçen yıllık bazda dış ticaret açığı şubat sonu itibarıyla 85 milyar dolara yaklaştı. Yıllık dış ticaret açığında kesintisiz büyüme süreci şubatla birlik­te dört aya ulaşmış oldu.

Şubat dış ticaret gelişmeleri

Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı iş birliğiy­le genel ticaret sistemi kapsa­mında üretilen geçici dış tica­ret verilerine göre şubat ayında ihracat 20 milyar 761,1 milyon dolarla geçen yılın aynı ayında­ki hacmin yüzde 1,6 altında; it­halat ise 28 milyar 532,6 milyon dolarla yüzde 2,4 üstünde ger­çekleşti. Şubatta, geçen yılın aynı ayındakinden yüzde 14,8 daha fazla olmak üzere 7 milyar 771,4 milyon dolar dış ticaret açığı verildi. Geçen yıl şubatta yüzde 75,7 olan ihracatın itha­latı karşılama oranı bu yıl aynı ayda yüzde 72,8’e düştü.

İthalatı ara malı büyüttü

Yılın ilk iki ayında toplam ihracat geçen yılın eş dönemi­ne göre yüzde 2 oranında bir artışla 41 milyar 920,9 milyon, ithalat ise yüzde 5,9 artışla 57 milyar 234,6 milyon dolar ola­rak gerçekleşti. Ocak-şubat döneminde dış ticaret açığı ge­çen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,2 büyüyerek 15 mil­yar 313,8 milyon dolara yük­seldi. İlk iki aylık dönemlere göre ihracatın ithalatı karşıla­ma oranı yüzde 76’dan yüzde 73,2’ye geriledi.

Şubat ayında toplam ithalatta yaşanan büyüme, sanayide hız­lanan çarklar paralelinde ham­madde/ara malı dış alım fatu­rasındaki büyümeden kaynak­landı. Diğer ürün gruplarının ithalatı gerilerken hammadde ithalatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8,2 artışla 20 milyar 749,8 milyon dolara ulaştı.

Parasal sıkılaştırmanın baş­ladığı Temmuz 2023’ten Ey­lül 2024’e kadar hammadde/ ara malı dış alımı, sanayi üre­timinde frene basılması ne­deniyle aylar itibarıyla sürek­li ve hızlı düşüşler kaydetmiş, ekimden itibaren ise yeniden artış süreci başlamıştı.

Hammadde ithalatı yeniden artışa geçtiği süreçte ise önceki yıl aynı aylara göre ekimde yüz­de 0,1, kasımda yüzde 3,9, ara­lıkta yüzde 11,6 ve bu yıl ocakta yüzde 9,5 artmıştı. Girdi ithala­tında devam eden artış süreci, şubatla birlikte beş aya ulaştı.

Tüketim malı ithalatı düşüşe geçti

Parasal sıkılaştırma döne­minde hız kesmekle birlik­te genel olarak aylar itibarıyla artışını sürdüren tüketim ma­lı ithalatı ise şubatta düşüşe geçti. Tüketim malı ithalatı ge­çen yılın aynı ayına göre yüz­de 0,8’lik düşüşle 4 milyar 242 milyon dolar oldu.

Tüketim mallarında önce­ki yıl aynı aylara göre Temmuz 2023’te yüzde 99,6 ile rekor düzeyde bulunan artış izleyen aylarda giderek hız kesmiş ve Temmuz 2024’e gelindiğinde yüzde 3,2 ile ilk kez yerini dü­şüşe bırakmıştı. Ancak ağus­tostan itibaren yeniden yıllık bazda artmaya başlayan tüke­tim malı ithalatı eylüldeki yüz­de 12’lik artıştan sonra ekim­de yüzde 7,9, kasımda yüzde 15,5, aralıkta yüzde 27 ve bu yıl ocakta da yüzde 27,9 artış kaydetmişti. Buna göre şubat, program döneminde tüketim malı ithalatının düşüş kaydet­tiği ikinci ay oldu.

Yeni yatırımların gösterge­si niteliğindeki sermaye (ya­tırım) malı ithalatı ise şubat­ta geçen yılın aynı ayına gö­re yüzde 21 düşüşle 3 milyar 472,5 milyon dolar oldu. Yatı­rım malı ithalatında 2024’ün ikinci çeyreğinden itibaren ke­sintisiz düşüş yaşanıyor.

İhracatta şubat düşüşü AB dışı ülkelerden

Şubat ayında yaşanan ihracat düşüşü AB dışı ülkelerden kaynaklandı. AB alanına yapılan ihracat şubatta hız kesmekle birlikte artmaya devam etti. Aylık 8,9 milyar dolarla ihracatta yüzde 42 pay alan AB ülkelerine yapılan ihracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 0,8 artış kaydetti. Diğer ülkelere yapılan ihracat ise yüzde 3,3 düşüşle 11,9 milyar dolara geriledi.

Diğer ülkeler arasında yer alan AB dışı Avrupa ülkelerine ihracat da şubatta yüzde 0,9 artarken, özellikle Orta Amerika ve Karayipler bölgesinde yüzde 17,3, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yüzde 14,6, Kuzey Amerika ülkelerinde yüzde 13, diğer (Kuzey hariç) Afrika ülkelerinde yüzde 12,4 gibi sert düşüşler yaşandı. Ocak-şubat dönemi itibarıyla ise AB ülkelerine ihracat yüzde 3,8 artışla 17,8 milyar dolara ulaşırken, AB dışındaki ülkelere yapılan ihracat yüzde 0,7’lik bir artışla 24,1 milyar dolar oldu.

 Yıllık açık 84,6 milyar dolar

Şubat sonu itibarıyla son bir yıldaki ihracat 262,6 milyar dolar, ithalat ise 347,2 milyar dolar oldu. Böylece son bir yılda 84,6 milyar dolar dış ticaret açığı verildi. Yıllık dış ticaret açığı, parasal sıkılaştırma önlemlerinin başladığı Temmuz 2023 sonu itibarıyla 121,1 milyar dolarla rekor bir düzeyde bulunuyordu.

İzleyen dönemde ihracat mutedil artışını sürdürürken, sanayide frene basılması hammadde dış alımını azaltmış, tüketim ithalatı da eski hızını yitirmiş, bu gelişmeler toplam ithalatı yavaşlatmıştı. Buna bağlı olarak küçülen yıllık dış ticaret açığı Ekim 2024 sonunda 78 milyar dolara kadar inmişti.

Böylece Temmuz 2023-Ekim 2024 döneminde yıllık dış ticaret açığında 43,1 milyar dolarlık küçülme kaydedilmişti. Ancak ekim sonunda 340,1 milyar dolara kadar düşmüş olan yıllık ithalatta, hem sanayinin girdi ithalatının artışa geçmesi hem de tüketim malı dış alımının yeniden ivme kazanmasına bağlı olarak kasımdan itibaren yeniden yükseliş başladı. Yıllık ithalat kasım sonunda 340,9 milyar, aralıkta 344 milyar, bu yıl ocak sonunda 346,5 milyar ve şubat sonunda 347,2 milyar dolara kadar yükseldi.

Ekim sonunda 262,1 milyar dolara yükselmiş olan yıllık ihracat hacmi ise kasım sonunda 261,3 milyar dolara, aralık sonunda 261,8 milyar dolara geriledi. Yıllık ihracat ocak sonunda 263 milyar dolara çıkarken, aylık ihracatın düşüş kaydettiği şubat ayında ise 262,6 milyar dolara geriledi. Ekim sonu itibarıyla 78 milyar dolara kadar inmiş olan ancak 15 ay sonra ilk kez kasımda yeniden artışa geçerek 79,4 milyar dolara çıkan yıllık dış ticaret açığı, bu ivmeyi sürdürerek aralık sonunda 82,2 milyar, ocakta 83,6 milyar ve şubat sonunda 84,6 milyar dolara ulaştı. Böylece yıllık dış ticaret açığı son dört ayda toplam 6,4 milyar dolar büyümüş oldu.