Dış ticaret 2016'ya çok tatsız bir başlangıç yaptı
Dış ticarette 2016'ya rekor üstüne rekor kırarak girdik. Ama ne yazık ki bu rekorlar olumlu değil. Aylık ihracat, ithalat ve ticaret hacmi ile yıllıklandırılmış gerçekleşmeler bazında son beş-altı yılın en düşük rakamları oluşmuş durumda.
Ocak ayı ihracatı 9 milyar 597 milyon dolarla 2011'in ocak ayındaki 9 milyar 551 milyon dolardan sonraki en düşük ihracat oldu. Yani son beş yılın en düşük aylık ihracat gerçekleşmesiyle karşı karşıya kaldık.
İthalattaki "rekor" daha uzun bir süreyi kapsıyor. Bu yıl ocakta 13.4 milyar dolar olarak gerçekleşen ithalat, yaklaşık son altı yılın en düşük düzeyinde oluşmuş durumda. İthalat daha önce 2010 yılının şubat ayında 11.8 milyar dolar olmuş ve bu ocak ayına gelinceye kadar 14 milyar doların altı hiç görülmemişti.
İthalatın düşük gerçekleşmesi olumlu nitelenebilir elbette. Ama bu gerilemenin, enerji faturasındaki hafifleme kadar, biraz da Türkiye ekonomisinin üretim potansiyelinin zayıflamakta olduğunu gösteren bir yönü var.
Ocak ayındaki ticaret hacmi de 23 milyar dolar oldu. Ticaret hacmi, 2010 yılının şubat ayındaki 20 milyar dolarlık düzeyden sonraki en düşük gerçekleşmeye işaret ediyor. Türkiye kimi aylarda 20 milyar doların çok üstünde ithalat gerçekleştirirken, bu kez ticaret hacmi ancak 20 milyarı buldu.
Bir aylık rakamların önemli bir gösterge olmayacağı görüşü ileri sürülebilir. O yüzden yıllıklandırılmış verilere de bakmakta yarar olduğunu düşündük. Orada da durum hiç parlak değil. Ocak ayı itibariyle yılık ihracat 141.2 milyar dolar düzeyinde. Bu rakam, 2012 yılının nisan ayındaki 139.5 milyar dolardan sonraki en düşük gerçekleşme. Yani yıllık ihracat, bu yıl ocakta yaklaşık son dört yılın en düşük düzeyine indi.
Aynı eğilim ithalat için de geçerli. Ocak ayında 203.9 milyar dolar yıllık ithalat, daha önce en düşük gerçekleşmeyi 203.1 milyar dolarla 2011 yılının mart ayında göstermişti. Bir başka ifadeyle yıllık ithalat son beş yıllık dönemin en düşük düzeyinde oluşmuş durumda.
Parite etkisi de azaldı
Doların euro başta olmak üzere diğer paralara karşı değer kazanması hem ihracatın, hem de ithalatın olduğundan düşük görünmesi sonucunu doğuruyordu. Genel kanı, bu durumun ihracata daha çok yansıdığı yönündeydi. Ne var ki, ihracatta euronun payı daha fazla olmakla birlikte, mutlak değer olarak ithalat daha büyük olduğu için parite değişikliğinin ithalata yansıması daha fazlaydı.
Bu etki de giderek azalmış bulunuyor. 2014 yılının ocak ayındaki euro/dolar paritesi ay ortalaması bazında 1.36 düzeyinde oluşmuştu. Parite, geçen yıl ocakta 1.17 oldu, bu yılın ocak ayındaki ortalama ise 1.09'a indi.
Etki giderek azalıyor; ayrıca biraz önce de belirttiğimiz gibi bu etki ithalatta kendini daha fazla hissettiriyor.
Altın durdu, mertlik bozuldu
Ocak ayındaki 9.6 milyar dolarlık ihracat, geçen yılki 12.3 milyar dolarlık gerçekleşmenin tam 2.7 milyar dolar altında kaldı. Düşüşün oranı yüzde 22'yi buldu. Öyle ki, ihracattaki düşüş oransal olarak ithalattaki düşüşü bile aştı.
Ocak ayı ithalatı 13.4 milyar dolar olarak gerçekleşirken geçen yılki 16.6 milyar dolara göre yüzde 19.7 oranında 3.2 milyar dolar azaldı.
İhracatın böylesine hızlı bir şekilde gerilemesinin altında yatan en büyük etken, altın ihracatının yüzde 84 azalması. Türkiye geçen yıl ocak ayında 1 milyar 297 milyon dolarlık altın ihraç etmişti. Bu yılki ihracat ise 210 milyon dolarda kaldı. Bir aylık altın ihracatı tam 1 milyar 87 milyon dolar azaldı. Bu da toplam ihracattaki gerilemede büyük etki yaptı.
Altın ithalatında da azalma oldu ama ithalatta, ihracattaki ölçüde bir gerileme görülmedi. Geçen yılın ocak ayında 220 milyon dolar olan altın ithalatı bu yıl 167 milyon dolarda kaldı.
İthalatın hızla gerilemesini sağlayan da kuşkusuz yüzde 40'a yakın azalan enerji faturası oldu. Ocak ayındaki enerji ithalatı geçen yıla göre 1.5 milyar dolar kadar azaldı.
