Dış borçta 1 aylık kur farkı yükü 2,8 trilyon lira
Dolardaki her 1 kuruş artış, dış borçların ekonomiye yükünü yaklaşık 4,8 milyar lira artırıyor. Seçimlerden bu yana dolar kurunda yaşanan yüzde 29,75’lik liralık artış, Türkiye’nin toplam dış borcunun TL karşılığını 2 trilyon 816 milyar lira büyüttü.
Bu dönemde, özel sektörün dış boruna 1,4 trilyon, kamununkine 1,2 trilyon, Merkez Bankası’nınkine 232,8 milyar TL kur farkı yükü bindi. Gelecek bir yılda yapılacak 202,9 milyar dolarlık dış borç geri ödemesinin TL karşılığı da şimdiden 1,2 trilyon lira büyüdü.
Yeni ekonomi yönetiminin, kuru baskılamak için swap yoluyla elde edilmiş ödünç dövizlerin arka kapı satışlarına son vermesi ile rezervleri eksiye düşmüş Merkez Bankası yeniden rezerv biriktirmeye başlarken, baskının kalkması ile serbest yükselişe geçen kurlar ise ülke dış borcunun ulusal ekonomiye yükünü hızla büyütüyor. Son bir ayda kurdaki artışa bağlı olarak dış borcun TL karşılığındaki büyüme 3 trilyon liraya yaklaştı.
Merkez Bankası döviz alış kurlarına göre seçimlerden önceki son iş günü 26 Mayıs’ta 19,9027 TL olan dolar, 3 Temmuz itibarıyla 25,8231 TL’ye yükseldi. Serbest piyasada çok daha yüksek düzeyleri görmekle birlikte Merkez Bankası kurları baz alındığında dolar bu dönemde TL’ye karşı yüzde 29,75 oranında 5 lira 92 kuruş değer kazandı. Başka deyişle TL’de dolara karşı yüzde 22,93 oranında bir devalüasyon yaşandı.
1 aylık ek yük 2,8 trilyon
TL En son Mart 2023 sonu itibarıyla 475,7 milyar dolar olarak açıklanan Türkiye’nin toplam dış borç stoku baz alındığında; bunun TL cinsinden karşılığı 26 Mayıs itibarıyla 9 trilyon 466,7 milyar lira düzeyinde bulunuyordu.
Söz konusu karşılık, kurlarda hızlı bir yükseliş yaşanan izleyen dönemde 2 trilyon 816 milyar lira büyüyerek 3 Temmuz itibarıyla 12 trilyon 282,8 milyar liraya yükseldi. Buna göre anılan yaklaşık bir aylık dönemdeki yüksek oranlı devalüasyon sonucu ulusal ekonomiye dış borçlar cephesinden şimdilik 3 trilyon liraya yakın bir “ek” yük binmiş oldu.
Kurda 1 kuruş artışın yükü 4,8 milyar TL
Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artış, dış borçların ekonomiye yükünü yaklaşık 4,8 milyar lira artırıyor. Dış borcun döviz cinsinden tutarı büyüdükçe kur çarpanı etkisi ile bu miktar da büyüyor. Dövizdeki hızlı yükselişin devam etmesi durumunda, dış borçlar (döviz cinsinden) aynı bile kalsa, TL karşılığı büyümeye devam edecek. Dış borç stoku büyürken hızlı kur artışları da devam ederse bunun TL karşılığı katlanarak büyüyecek.
Özel sektörün yükü 1,4 trilyon TL arttı
Mart 2023 sonu itibarıyla toplam dış borç stokunun; 152,7 milyar doları reel sektör firmalarının, 79,5 milyar doları özel bankalar ve 10,1 milyar doları da diğer özel finans kurumlarının olmak üzere toplam 238,3 milyar dolarla en büyük bölümü özel sektöre ait bulunuyor.
Yılın ilk çeyreğinde özel bankalar dış borcunu 2,9 milyar, diğer özel finans kurumları da 1,1 milyar dolar azaltırken, finans dışı özel sektör firmalarının dış borcu üç ayda net 3,2 milyar dolar büyüdü. Bunun sonucunda özel sektörün toplam dış borcunda üç ayda net 779 milyon dolarlık bir azalma yaşandı.
Buna rağmen özel sektör dış borcunun TL karşılığı, aynı dönemde kurdaki artışa bağlı olarak 1 trilyon 410,7 milyar lira büyüdü. Bu dönemde dış borcunu küçültmesine rağmen özel bankalar kur artışları nedeniyle 453,9 milyar, diğer özel finans kurumları 53,1 milyar; dış borcu büyümeye devam eden finans dışı özel sektör firmaları da 903,8 milyar liralık kur farkı yükü üstlendi.
Kamuya bir ayda 1,2 trilyonluk ek yük
Genel yönetim, kamu bankaları, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarının olmak üzere kamuya ait toplam dış borç stoku ise yılın ilk çeyreğinde net 11,2 milyar dolar artarak 198,1 milyar dolara yükseldi.
Bunun 121,5 milyar doları merkezi yönetim ve yerel yönetimler olmak üzere genel yönetime, 63,5 milyar doları kamu banka ve finans kuruluşlarına, 13,1 milyar doları da KİT’ler ile finansal olmayan diğer kamu kuruluşlarına ait. Seçimlerden bu yana geçen yaklaşık bir aylık süredeki hızlı kur artışları genel yönetim dış borcunun TL karşılığını 719,1 milyar, kamu banka ve finans kurumlarınınkini 376,1 milyar, KİT’ler ve diğer kamu kuruluşlarınınkini de 77,3 milyar lira büyüterek, kamu kesimine toplamda 1 trilyon 172,5 milyar liralık kur farkı yükü yükledi.
Merkez Bankası’nın dış borcu ise üç ayda 6,5 milyar dolarlık artışla 32,8 milyar dolardan 39,3 milyar dolara yükseldi. Son bir aydaki hızlı kur artışı Merkez Bankası’nın dış borcunun TL cinsinden tutarını 232,8 milyar lira büyüttü.
1 yılda ödenecek borç miktarı
Öte yandan Nisan 2023 itibarıyla gelecek bir yıllık dönemde, kamu ve özel sektörü ile Türkiye’nin kalan vadeye göre yapması gereken dış borç geri ödemesi 202,9 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Bunun 66,8 milyar dolarını reel sektör firmaları, 53,1 milyar dolarını da özel banka ve finans kuruluşları olmak üzere toplam 119,9 milyar dolarını özel sektör ödeyecek. Kamunun önümüzdeki bir yıl içinde 42,8 milyar, Merkez Bankası’nın da 40,3 milyar dolar itfası bulunuyor.
Gelecek bir yıl içinde yapılacak dış borç itfalarının 26 Mayıs kuru ile 4 trilyon 38,3 milyar lira olan TL cinsinden karşılığı, 3 Temmuz kuru ile 5 trilyon 239,6 milyar liraya yükseldi. Dolar kurunda seçimlerden bu yana geçen yaklaşık bir aydaki yüzde 30’a yakın artış bu geri ödemelerin TL cinsinden karşılığını şimdiden 1 trilyon 201,3 milyar lira büyütmüş bulunuyor. Kurdaki hızlı yükseliş devam ederse, paralelinde bu yük de büyümeye devam edecek.