Diploma artık piyasada daha az para ediyor

Bir üniversiteye girmek ve yüksek öğrenim diploması sahibi olabilmek gençlerin en büyük hayallerinden birisi. Daha ilkokul çağından itibaren çocukların ve ailelerin tüm hayatını cendere altına alan bir hedef bu. Amaç yüksek öğrenim diploması ile hem bir statü kazanmak, hem de daha fazla gelir elde edebilmek.

Bu rekabet içinde eğitimin, ailelere maliyeti sürekli olarak artıyor. Ancak diplomanın getirisine gelince iş tersine dönüyor. Diplomanın çalışma hayatında sağladığı gelir, göreli olarak düşüyor.

Sayfadaki grafik Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) gelir ve yaşam koşulları araştırmasındaki ortalama gelir verilerine dayanarak hazırlandı. Grafik yüksek öğrenim diploması sahiplerini ile lise ve dengi okul mezunlarının yıllık gelirinin, ortalama gelir miktarına göre gerileme içinde olduğunu gösteriyor.

Ortalama gelirlerin seyrini eğitim düzeyine göre incelediğimizde ortaya çıkan görünüm şöyle:

* 2014’te fertlerin esas işlerinden elde ettikleri ortalama aylık gelir 1793 lira düzeyindeydi. Okur-yazar olmayanların ortalama aylık geliri 701 TL, okur-yazar olmakla birlikte ilkokulu bile bitirmeyenlerin geliri ise 955 TL idi. İlk ve ortaokul mezunlarının ortalama geliri 1347 liraya çıkıyor. Lise ve dengi okul mezunlarını aylık ortalama geliri 1823 lirayı, yüksek öğrenimlilerin geliri ise 2900 lirayı buluyordu.

* 2014’te aylık ortalama net asgari ücretin 869 TL düzeyinde olduğunu göz önüne alırsak okur-yazar olmayanlar asgari ücretten yüzde 19 daha az kazanabiliyorlar. İlkokul diploması olmayanlar asgari ücretin yaklaşık yüzde 10 üzerinde, ilk ve ortaokul mezunları da yüzde 55 üzerinde gelir elde ediyor. Lise mezunları asgari ücretten yüzde 110, yüksek öğrenim sahipleri ise yüzde 234 fazla gelir elde ediyorlar.

* Eğitim düzeyi yükseldikçe elde edilen gelir de yükseliyor. Ancak gelir düzeylerinin yıldan yıla seyrini, eğitim düzeyine göre karşılaştırırsak lise ve yüksek öğrenim diploması sahiplerinin aleyhine bir gidişat söz konusu. Lise ve yüksek öğrenim diplomalıların işlerinden elde ettikleri gelir, genel ortalama gelir düzeyi ile karşılaştırıldığında sürekli bir gerileme içinde.

* 2005-14 arasındaki 9 yılda asgari ücret yüzde 48.04, fertlerin esas işinden elde ettiği ortalama gelir yüzde 45.75 arttı. Buna karşın yüksek öğrenim mezunlarının ortalama geliri yüzde 29.68, lise ve dengi okul mezunlarının geliri ise sadece yüzde 9.3 arttı.

* Lisans ve önlisans diplomasına sahip olanlar, 2006 yılında çalışanların esas işinden elde ettiği ortalama gelirden yüzde 82.36 daha fazla gelir elde edebiliyordu. Bu oran 8 yılda 20.60 puanlık bir düşüşle 2014’te yüzde 161.76’ya indi. İrtifa kaybının 2013 ve 2014’te hızlanmış olması dikkat çekiyor.

* Lise ve dengi okul mezunlarının esas işlerinden elde ettikleri ortalama gelir, 2005 yılında genel ortalamadan yüzde 19.36 daha fazlaydı. 2014 yılında ise lise mezunları genel ortalamadan ancak yüzde 1.65 daha fazla gelir elde edebiliyor. Lise mezunlarının 9 yıllık kaybı 17.71 puanı buluyor.

* İlk ve ortaokul mezunları 2005’te genel ortalamanın yüzde 83.01’i kadar gelir elde ederken, 2014’te 7.88 puanlık kayıpla yüzde 75.13’ü kadar kazanır oldu.

* Okuma yazma bilen ama ilkokul mezunu bile olmayanlar 2005’te genel ortalamanın yüzde 56.61’i kadar gelir elde ederken 2014’te 3.23 puanlık kayıpla yüzde 53.28’i kadar kazanır oldular.

* Genel ortalamaya karşı göreli olarak sadece okuma yazma bilmeyenlerin geliri arttı. Bu grup 2005’te genel ortalamanın yüzde 37.34’ü kadar gelir elde ederken 2014’te yüzde 39.09’u kadar gelir kazanır hale geldiler.