Dinamik teşvik sistemi…
TBMM'de geçen hafta kabul edilen, içinde ne aransa bulunur "torba yasa", 5084 sayılı Teşvik Yasası'nın ömrünü bir yıl daha uzattı. 49 ili kapsayan bu yasa kapsadığı 49 ilde beşinci uygulama yılını doldurmuş bulunuyor.
Neden uzatıldığına gelince: Yasanın yürürlük süresi 31 Aralık 2008'de sona ermişti. Ekonomi kriz ortamına sürüklenmeseydi büyük olasılıkla "rafa" kaldırılacaktı. Kriz "izin" vermedi.
Hükümetin ve ekonomi yönetiminin elinde bu yasayla öngörülenin yerine "hızla" koyacağı etkili bir sistem tasarımı da yoktu. Böyle olunca, eski yasanın süresi, özel sektörün de baskısıyla uzatıldı.
Sürenin uzatılması elbet "kötü" olmadı. 5084 her ne kadar "ne İsa'ya ne Musa'ya yaranmakta" zorluk çeken bir yasa idiyse de, kapsadığı 49 ilin en azından küçük bir bölümünü "mutlu" edebildi.
Ya mutsuz ettikleri...
Fakat, şöyle bir sorun var: 5084 mantığı, amaçları, hedefleri ve uygulama sonuçları bakımından "azınlık mutluluğunun" bedelini "mutsuz çoğunluğa" ödeten bir teşvik düzenini öngörüyor.
Nitekim, yasanın beş yıllık uygulaması, 49 il arasında bazılarının ekonomik kaderini olumlu etkiledi. Geriye kalan illerde ve yörelerde ise yer yer tetiklediği yatırım heyecanının dışında kaynak israfına, hayal kırıklığına, zaman kaybına yol açmaktan öte bir faydası olamadı.
Olamazdı da… Birkaç sebeple…
İlki şu: 5084, Türkiye ekonomisinin niteliksel kalkınma sorunlarından, illerin sosyo-ekonomik yapılarından habersiz bir zihniyetin eseri. "Masa başı" üretimi bir yasa.
İkincisi şu: 5084 teknik yönüyle "masa başı" üretimi olmanın yanı sıra, daha da önemlisi "siyasi" bir yasa… Gündeme geldiği ilk zamanları hatırlayınız. Çok tartışıldı. Hâlâ tartışılıyor.
İster ekonomik büyüme, ister kalkınma deyiniz. Bu yasa iktisat bilimi ve pratiğinde tek başına hiçbir anlam ifade etmeyen iki basit gösterge üzerine yapılandırılmış; iller buna göre seçildi...
İllerin seçiminde birkaç basit TÜİK göstergesinin çok ötesinde, özellikle iktidar milletvekillerinin baskıları, etkileri rol oynadı. 36 ilin 49 ile çıkarılması nasıl mümkün oldu sanıyorsunuz!
Temel sorunu çözmez
Gelelim bugüne… 5084'ün bir yıl daha uzatılması, 49 ilin büyük çoğunluğunda hangi temel sorunu çözebilir?
Batı bölgelerindeki birkaç ilin dışında beş yıldır Güney'de, Kuzey'de, Doğu'da, Güneydoğu'da yasa kapsamında bulunan illerin "semtine" uğramayan yatırımcılar, altıncı yılda sıraya mı girecek?
Elbet böyle bir şey söz konusu değil. Üstelik şu kriz zamanında hiç olacak iş değil. O halde uzatma neye yarayacak? Sorunun cevabını 49 ilden "nabız turu" attığımız 11'inin yerel iş ve kanaat önderlerinden alıyoruz.
Hemen hepsi -ki aralarında Düzce ve Uşak gibi teşviklerden çok memnun olanlar var- 5084'ü "eldeki kuş" olarak değerlendiriyor. Vergi, sigorta primi, enerji destekleri şu kriz zamanında onlar için vazgeçilmez avantajlar.
Beklentileriyse kalıcı, uzun soluklu, illerin yerel özelliklerini dikkate alan, kalkınma hedeflerine kilitlenmiş, uygulama araçları sağlam, değişen şartlara hızla uyumlu, dinamik bir teşvik sistemi. Hani "sektörel, bölgesel teşvik" denilen sistem… Sahi o ne durumda?