Devreden KDV nasıl iade edilecek?

Bilindiği üzere katma değer vergisi (KDV); satın alınan mal ve hizmetler üzerinden alınan dolaylı vergi olup, verginin mükellefi mal ya da hizmetlerin üreticileri ve nihai tüketiciye ulaşıncaya kadarki aşamada arada olan satıcı ve dağıtıcılardır. Ancak, katma değer vergisi yansıtılan bir vergi olup, verginin gerçek ödeyicisi o malın ya da hizmetin nihai tüketicisi kimse odur. Nihai tüketiciye ulaşıncaya kadar olan tüm aşamalardaki üretici ve satıcılarda, satış bedeli üzerinden hesaplanıp tahsil edilen katma değer vergisinden, önceki safha için ödenen katma değer vergileri indirilmekte, bu indirim sonrası kalan pozitif fark olursa vergi dairesine ödenmekte, negatif fark ise sonraki döneme devredilmektedir. Gerek bazı katma değer vergisinden istisna işlemler gerekse indirimli orana tabi işlemler nedeniyle yüklenilen, ancak indirim mekanizmasıyla telafi edilemediği için katlanılan vergi ise mükelleflere iade edilmektedir.

Katma Değer Vergisi Kanunu'nun yasalaştığı ilk günden bu yana, kanunun 29. maddesinde yer alan düzenleme uyarınca, devreden katma değer vergisinin iadesi yapılamamaktadır. Maliye Bakanı'nın açıkladığına göre; 31.12.2017 tarihi itibariyle, toplam devreden KDV tutarı yaklaşık 167 milyar Türk Lirası'dır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulan ve Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edilerek Genel Kurul gündemine gelen 1/926 sayılı “Katma Değer Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”nda ilk kez, indirim yoluyla giderilemeyen devreden KDV'nin iade edilebilmesine ilişkin düzenleme yapılmaktadır. Yapılan bu düzenlemenin nasıl işleyeceği yeterince anlaşılamamış olup, kamuoyu bu iadelerin kısa sürede yapılacağı algısını edinmiştir. Bu yazımızda, tasarının komisyondan geçen şekliyle, ne zaman ve ne şekilde iade edilebileceği anlatılmaya çalışılacaktır.

Tasarıda, devreden KDV’nin iadesi iki ayrı biçimde düzenlenmiştir. Bunlar;
1- 31.12.2018 tarihi itibariyle indirim konusu yapılamamış “Sonraki Döneme Devreden KDV”nin iadesi.

2- 01.01.2019 tarihinden sonraki dönemlerde ortaya çıkacak ve indirim ve iade mekanizmalarıyla giderilemeyip mükellefler üzerinde kalan Devreden KDV’lerin iadesi.

1- 31.12.2018 tarihi itibariyle indirim konusu yapılamamış “devreden KDV”nin iadesi:
Anılan tasarıyla Katma Değer Vergisi Kanunu'na eklenmesi öngörülen geçici 39. maddede yer alan düzenlemelere göre uygulama şöyle olacaktır:

- 2018 yılı içinde, devreden katma değer vergileri, önceki yasal düzenleme çerçevesinde işlem görecek ve indirimli oran ve/veya istisna işlemlere ilişkin yüklenimlere dahil edilmediği sürece iade edilmeyecektir.

- 31/12/2018 tarihi itibarıyla mükellefler tarafından indirim yoluyla giderilemeyen ve aralık ayına ilişkin KDV beyannamesinde “sonraki döneme devreden KDV” olarak yer alan tutar muhasebe kayıtlarında ayrı bir hesaba alınacak ve o hesapta izlenecektir. (Kullanılacak hesap adı muhtemelen Maliye Bakanlığı tarafından belirlenerek tebliğle açıklanabilir veya “190-Sonraki Döneme Devreden KDV” hesabı içinde açılacak ayrı bir alt hesapta izlenebilir)
- Söz konusu hesapta izlenen tutar, 01/01/2019 tarihinden itibaren verilecek KDV Beyannamelerinde “ödenecek katma değer vergisi” çıkarsa, muhtemelen Beyanname üzerinde ilave edilecek satırlara kaydedilmek suretiyle, ödenecek katma değer vergisine mahsup edilecektir. Dolayısıyla, anılan tutar ödenecek KDV tutarından fazla veya ona eşit ise ödeme olmayacaktır. Anılan tutardan kalan kısım olursa, bu tutar, aynı şekilde, takip eden aylara ilişkin ödenecek KDV çıkarsa onlara da mahsup edilebilecektir.

- Keza, indirimli orana tabi teslimler nedeniyle ya da istisna işlemler nedeniyle 01.01.2019 tarihinden sonra bu işlemlere ilişkin olarak iade talebinde bulunuluyorsa ve anılan iade hesaplamalarında 31.12.2018 tarihi itibariyle devreden KDV tutarlarına ilişkin yüklenimler varsa, bu iadeler de yapılabilecek ve anılan tutardan, yapılan iade tutarlık kısmı mahsup edilecektir.

- Maliye Bakanlığı, ayrı bir hesapta izlenen söz konusu katma değer vergisini, bütçe imkânlarını dikkate almak suretiyle uygun gördüğü zamanlarda, sektörlere, işletme büyüklüklerine, indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin kaynağına göre kısmen ya da tamamen iade etmeye yetkili olup, yapacağı belirlemelere göre iade edebilecektir. Maliye Bakanlığı uygun gördüğü takdirde; anılan iade nakit olarak yapılabileceği gibi, mükellefin vergi dairesine olan borçlarına veya Sosyal Güvenlik Kurumu'nun 6183 sayılı Kanun'a göre takip ettiği alacaklarına mahsuben de yapılabilecektir. Keza, Maliye Bakanlığı uygun görürse, anılan tutarın gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmasına izin verebilecektir.

- Bu kapsamda yapılacak iadeler, karşılığında ilgili yıl bütçe kanununda Maliye Bakanlığı'nın bütçesinin ilgili tertiplerinde ödenek olması kaydıyla, Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu Bakan tarafından belirlenecek kamu bankalarına Hazine Müsteşarlığı tarafından özel tertip Devlet iç borçlanma senedi ihraç etmek suretiyle de yapılabilecektir.

- Yukarıda belirtilen ve ayrı bir hesapta izlenen katma değer vergisinin kısmen veya tamamen iadesi uygun görüldüğü takdirde, belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bu tutarın iadesi talep edilmezse, talep edilmeyen vergi, hiçbir suretle indirim ve iade konusu yapılamayacak, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınamayacaktır.

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere, devreden KDVnin 2018 yılında iadesi olmayacak, 2019 yılında da ancak Maliye Bakanlığı uygun gördüğü takdirde ve onun belirleyeceği sektörlerde ya da işletme büyüklüklerinde iade olabilecektir. Tasarının Komisyonda görüşülmesi sırsında Maliye Bakanlığı'nca yapılan açıklamalarda; 2019 yılında yaklaşık 9,5 milyar TL tutarında bir iadenin yapılmasının tahmin edildiği, 2020 ve takip eden yıllarda ise OVP ve bütçe imkanlarına göre iadelerin yapılabileceği açıklanmıştır.

2- 01.01.2019 tarihinden sonraki dönemlerde ortaya çıkacak devreden KDV’lerin iadesi
Anılan tasarıyla Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 29. maddesinde yer alan “devreden KDV’nin iade edilemeyeceği” şeklindeki düzenlemenin 01.01.2019 tarihinden itibaren kaldırılması ve anılan tarihten sonraki dönemlerde ortaya çıkacak, indirim veya iade mekanizmasıyla giderilemeyen devreden KDV'nin iadesi öngörülmektedir.

Anılan düzenlemeler göre; 01.01.2019 tarihinden itibaren, bir vergilendirme döneminde indirilecek katma değer vergisi toplamı, mükellefin vergiye tâbi işlemleri dolayısıyla hesaplanan katma değer vergisi toplamından fazla olduğu takdirde, aradaki fark sonraki dönemlere devrolunacak ve oniki ay süreyle indirim yoluyla giderilememesi halinde, bu süreyi izleyen altı ay içinde talep edilmesi şartıyla iade edilecektir. Örneğin, 2019 yılı Ocak ayı KDV beyannamesinde yer alan “Sonraki Döneme Devreden KDV” tutarı ertesi dönemlerde indirim konusu yapılabilecek, ancak 12 ay süreyle (2020 yılı Ocak ayı sonuna kadar) hala indirilememiş olursa, 1 Şubat 2020 tarihinden itibaren 6 ay içinde iade istenebilecektir.

Bakanlar Kurulu, yukarıda belirtilen oniki aylık süreyi sektörler, işletme büyüklükleri ve indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin kaynağına göre yirmi dört aya kadar uzatabilecek ya da tekrar kanuni seviyesine indirebilecektir.

Keza Maliye Bakanlığı, yukarıda belirtilen indirim ve iade için belirlenen süreyi sektörler, işletme büyüklükleri ve indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin kaynağına göre üç aya kadar indirebilecek, belirlenen sürede mükelleflerce indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisinin iadesini, belirleyeceği sektörlere, işletme büyüklüklerine göre yapabilecektir.

Dolayısıyla, anılan kapsamdaki iadeler, eğer Bakanlar kurulu tarafından ya da Maliye Bakanlığınca farklı bir belirleme yapılmazsa, en erken 2020 yılı ortalarına doğru yapılabilecektir.

İadeler hemen yapılamasa da 33 yıldır uygulanmakta olan “devreden KDV’nin iade edilemeyeceği” kuralının ortadan kaldırılması ve bunların iadesinin yolunun açılması çok önemli bir yeniliktir.