Devlet destekli sahtecilik
ABD Patent Komisyonu’nun hazırladığı “Amerikan Fikri Mülkiyetinin Çalınması Raporu” her yıl 300 milyar dolar kayıp yaşandığını 100 sayfada anlatıyor. 2013 tarihli raporda Çin’in adı sık geçiyor: “Amerikan fikri mülkiyetinin uluslararası boyutta çalınması, her yıl yüzlerce milyar dolar zarara yol açmaktadır. Çin, dünyada bu tür hırsızlığın en büyük kaynağıdır. Sorunun %50 - %80’idir.” FBI kaynaklı bir ankette, ekonomik casusluk ve ticari sırların çalınmasıyla suçlanan kişilerin % 95’i Çin Hükümeti’yle bağlantılı kişiler çıktı.
Çin’e yönelik çok sayıda suçlama arasından bu kadarcık bir özet, konunun kapsamını çiziyor. Çin ise, telif haklarını “kendine” göre şöyle tanımlamış: Eğer bir sanatçı öleli en az 50 yıl olduysa, eserinin aynısı, özdeşi yapılabilir (reprodüksiyon).
Bu tanıma uygun, devlet destekli iki tane önemli “sanat eseri kopyalama”, taklit üretim merkezi var. Biri, başkent Beycing’in 30 km doğusunda Songzhuang. Öteki, güneydeki Şenzen’e 15 km uzakta Dafen. İkisi de taklit, kopya sanat konusunda uzman bunların. Ama Dafen, kendi web sitesinden (dafenvillageonline. com) taklit/kopya ısmarlayabileceğiniz sınai boyutta üretim yapıyor. Dünyanın en büyük sanat fabrikası, 4 kilometrekare alanda 8 bin “sanatçı” tablo kopyalamakla meşgul. Çin Hükümeti’nin denetimindeki China Daily’e göre dünyadaki yağlıboya tablo talebinin %60’ını Dafen karşılıyor. Amerikan Walmart perakende şirketinin, 45 gün içinde 55 bin reprodüksiyon ısmarladığı doğru. Bu kadar büyük bir talebi karşılamak için Dafen’de yürüyen bant sistemi kullanan şirketler bile var. Tabloyu bir kişi değil, çok kişi otomobil üretir gibi tamamlıyor. Bazı şirketler sadece bazı sanatçıların taklitlerinde uzman. “Talep Üzerine Van Gogh” adlı araştırmacı gazetecilik kitabında Winnie Wong’un, Dafen’e sanatçıymış gibi nasıl girip çalıştığını, sahtecilik üretiminin nasıl bir sanayi olduğunu polisiye roman gibi okuyabilirsiniz. Bu ciddi araştırmayı Chicago Üniversitesi 2014’te “Van Gogh on Demand” adıyla yayınladı.
Wong’un Dafen’deki “hocası” Zhao Xiaoyung, bir Van Gogh’u 30 dakikada kopyalamasıyla ünlüymüş. Hoca, 70 bin Van Gogh kopyası sattığını söylüyor. Fiyatları 32 ila 240 Dolar arasındaymış. Benzer fiyatlara, web sitesinden, örneğin Klimt’ten şahane bir Adele Bloch-Bauer’i, boyutlarına göre 35 ila 612 Dolara alabilirsiniz. Adrese teslim.
Hükümet, buranın ihracat potansiyelini fark edince Dafen’e Kültür Endüstrisi Model Üssü statüsü verdi 2004’te. Şimdi her yıl Dafen Kopya Yarışması yapılıyor. Kim, hangi tabloyu ne kadar sürede başarıyla kopyalayacak? Songzhuang’da ise orijinalden esinlenerek “orijinal” tablo yapılıyor. Ama yenilikçilikle ilgisi yok. 4 bin “sanatçı” çalışıyor. Ürünler parti-politik nitelikte. İç pazara yönelik. Küresel müşterilerin dikkatini çekmiyor.
Çin’deki bu taklit becerisini müşteri olarak denemek isteyen İtalyan IOCOSE sanat ekibi bir deney yaptı. Dünyaya telifli fotoğraf satan Getty Images’den 6 tanınmamış sanatçı fotoğrafı seçtiler. Bunların satış fiyatı 42 ila 659 dolardı. Dafen’e yolladılar, tablolarını yaptırdılar. Yeni fiyat ne oldu dersiniz? Tanesine bin dolar!
Çin-işi bu beceriyi kullanan Almanya’da Baden-Baden’deki Frida Kahlo Müzesi, hanımın 123 tablosunu kopyalattı. Ayrıca ona ait takılar, giysi, aksesuar, hatta yatak odası takımını, divanını dahi kopyalattı. Ve bunları ABD’de San Diego’da 2014’te sergiledi. Sanat merkezi, sergiyi haber veren afişlerde tabloların “kopya” olduğunu yazmadığı için medyanın haklı eleştirisine de uğradı bu arada. Ama izleyicilerin umurunda olmadı bu.
İngilizce kaynak isteyene Prof. Michael Keane: Creative Industries in China. Michael Wolf: Real Fake Art.