Devleri bu olan bir sanayi, bizi üst gelir grubuna taşıyabilir mi?

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) 500 büyük sanayi kuruluşu araştırması, bu alandaki en ciddi ve köklü çalışmalardan birisi. Türkiye’nin sanayi üretiminin ağırlıklı bölümünü üreten 500 büyük kuruluşun yapısı, ülke ekonomisine yön veren bir ağırlığa da sahip. Sanayinin zirvesindeki 500 kuruluşun sektörlere dağılımı, Türkiye’nin rekabet gücü ve potansiyeli hakkında bir fikir veriyor. 

Gerek 500 sanayi devinin sayısal dağılımına gerekse satış, katma değer, kar, ihracat, istihdam, özkaynak, aktif toplamı gibi göstergelerdeki ağırlıklarına baktığımızda emek yoğun ya da enerji yoğun sektörlerin büyük farkla önde olduğu görülüyor. 

Sanayinin 500 devinin 101’i basit teknolojilerle üretim yapılabilen gıda sektöründen geliyor. Bunlara meşrubat ve alkollü içki üreten 7 firma ile sigara üreticisi 4 firmayı da dahil edebiliriz. İçecek ve sigara şirketleriyle birlikte bu grubun sayısı 112’yi buluyor. 

500 devin 49’u yine emek yoğun sektörler olan tekstil, konfeksiyon ve deri eşya sektörlerinden geliyor. 500 sanayi devi içinde yer alan 10 kağıt ürünleri şirketi, 7 ağaç ürünleri şirketi ile 5 mobilya şirketini de bu gruba dahil edebiliriz. Buna göre 500 devin 134’ü ileri teknoloji gerektirmeyen emek yoğun sektörlerde faaliyet gösteriyor. 

Şirket sayısı olarak ilk sırada yer alan gıdayı, 69 firma ile ana metal sanayii izliyor. Ana metal sanayiinin temel özelliği çok yüksek enerji tüketimine dayanması. Çimento, seramik, kiremit, tuğla ve cam üretimini kapsayan toprağa dayalı ürünler sektörü de yüksek enerjiye dayalı bir sektör. Toprağa dayalı ürünler, 500 büyük içinde 41 kuruluş ile başı çeken sektörlerden birisi. İleri teknoloji gerektirmeyen ama yüksek enerji tüketimine dayanan bu sektörlerden gelen sanayi devlerinin sayısı böylece 110’u buluyor. 

Buna karşın 500 büyük içinde ileri teknoloji gerektiren elektronik sektöründen sadece 3, ilaç sektöründen sadece 6 şirket yer alıyor. Rekabet açısından önemli makine sektöründen 500 dev arasına girebilen kurum sayısı ise 11’den ibaret. 

Uluslararası rekabet açısından bir anlamı olup da 500 büyük içinde ağırlığı olan tek sektör otomotiv ve yan sanayii. 500 büyük içinde motorlu kara taşıtları sektöründen 39, diğer ulaşım araçları sektöründen 8 olmak üzere bu grupta 47 şirket yer alıyor. Sayısal dağılım sanayi devlerinin faaliyet verilerine de yansıyor. Verisini açıklanmış şirketlerin toplamı üzerinden yaptığımız hesaba göre gıda, içecek ve tütün grubu, brüt katma değer, öz kaynak, aktif toplamı, FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kar) ve çalışan sayısında da 500 büyük içinde en büyük paya sahip sektör durumunda. Enerji yoğun ana metal sanayii ise üretimden satışlar ve vergi öncesi karda en büyük paya sahip. Rekabet gücü açısından önemli sektörlerden otomotiv ve diğer ulaşım araçlarının toplam içindeki payı açısından ilk sırada olduğu tek alan ihracat. 

Devlerinin yapısı böyle olan bir Türkiye’nin bu yapıyı değiştirmeden cari açık sorununu çözebilmesi de, dünyada bir üst gelir grubuna yükselmesi de mümkün gözükmüyor.