Detektiflik merakı sürüyor
"Bir Arkeoloji Detektifinin Maceraları 1" (*) isimli bir kitap yayınlayınca insan kendini daha da sorumlu hissediyor arkeoloji dünyamızda olup bitenlere karşı... Hele ruhunda detektiflik varsa!..
Bundan 3-5 yıl öncesine kadar revaçta olan kazılara sponsorluk o senelerdeki coşkusunu kaybettiğinden maddi destek, uluslararası birkaç şirket ve yerli / yabancı üniversiteler dışında yalnızca devlete kalmış gibi...
Devletin binlerce ören yerine, daha doğrusu rakamıyla söyleyeyim Türkiye üzerindeki 70 bin tarihi noktaya yetişebilmesi ise mümkün değil... Büyük bir kısmı, binlerce yıl öncesinin gizlerini barındırmaya devam ediyor ve kazma vurulmadan öylece günışığına çıkarılmayı bekliyor... Gerçi belki de böylesi daha iyi!
Arkeolojiyi seven, ilgilenen ender bakanlardan biri olan Kültür ve Turizm Bakanı mız Ertuğrul Günay, göreve geldiğinden bu yana her fırsatta kazılara ayrılan ödeneği artırmak, oradan çıkan eserlerin sergilenmesi için yeni olanaklar yaratmak, müzelerimizi adam etmek için uğraşıp duruyor... Geçtiğimiz günlerde Anadolu Ajansı'ndan düşen bir haber, bakanın bu özel sevgisinin en iyi kanıtlarından birisi. Haber şöyle:
"Kazılara ödenek 16 kat arttı.
Türkiye'de 2002 yılından bu yana yerli arkeolojik kazıların sayısı 57'den 111'e yükseldi. Kazılara ayrılan ödenek 16 kattan fazla arttı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği'nden yapılan yazılı açıklamaya göre, Anadolu'daki kültürel mirasın ortaya çıkarılması için gerçekleştirilen arkeolojik kazılara verilen destek her geçen yıl artırıyor.
Buna göre, 2002'de arkeolojik kazı ve araştırmalara yaklaşık 1.9 milyon lira ödenek aktarılırken, 2010 yılında bu rakam 16 kattan fazla arttırılarak yaklaşık 30.5 milyon liraya ulaştı.
Arkeolojik kazı ve araştırmalara ayrılan ödeneklerin yıllara göre artışı şöyle gerçekleşti:
‘2002'de 1 milyon 877 bin 915 TL'ye, 2003'te 1 milyon 668 bin 154 TL'ye, 2004'te 3 milyon 20 bin 655 TL'ye, 2005'te 8 milyon 548 bin 410 TL'ye, 2006'da 10 milyon 178 bin 871 TL'ye, 2007'de 14 milyon 563 bin 773 TL'ye, 2008'de 21 milyon 103 bin 473 TL'ye, 2009'da 25 milyon 713 bin 577 TL'ye ve 2010'da 30 milyon 468 bin 165 TL'ye yükseldi.'
Aynı dönemde Türk arkeologların yaptığı kazılarda da ciddi artış oldu. 2002'de tüm Anadolu'da 57 yerli kazı yapılırken, bu sayı 2010'da 111'e yükseldi. Böylece 2002 ile 2010 yılları arasında yerli kazılarda yüzde 94.7 artış sağlandı.
Türkiye'de şu anda yabancı arkeoloji enstitüleri tarafından da 40 kazı yapılıyor."
Bunlar güzel haberler, kitabımın girişindeki bilgileri değiştirecek olumlu gelişmeler...
Ama öylesine yetersiz ki...
70 bin irili ufaklı noktayı kapsayan ören yerlerinden 111'inde yapılan kazılarda çıkan binlerce eseri sergileyecek yalnızca 346 müzemiz var (200 devlet, 146 özel). Bu rakam, bizimkilere benzer kazılacak ören yeri hiç bulunmayan ABD'de 17 bin 500...
Arkeolojiyi bir kenara bırakıp (unutmadan) özel müzeleri büyüteç altına alacak olursak Ocak 2011 tarihi itibari ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü denetiminde 146 adet özel müze bulunuyor.
Özel Müze kurma isteklerini konu alan başvurular 2863 sayılı Kanun ve buna bağlı çıkarılan "Özel Müzeler ve Denetimleri Hakkında Yönetmelik" hükümleri doğrultusunda inceleniyor, müzenin yeterli nitelik ve nicelikte bulunması ve sürekli hizmet vermesi hususları dikkate alınarak değerlendiriliyor.
Bu müzeler, PTT, TCDD gibi kamu kurumlarına, üniversitelere, belediyelere , vakıflara ait, bazıları da Koç, Sabancı, Yaşar gibi büyük holdinglerin kurucularının imzasını taşıyorlar. İstanbul'da Eczacıbaşı ailesinin öncülük ettiği İstanbul Modern, Pera Müzesi (Suna ve İnan Kıraç Vakfı), Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi , Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi, Sabancı Ailesi'nin kurduğu Sakıp Sabancı Müzesi bunlar arasında.
146 müzenin 30'u İstanbul, 30'u Ankara'da. İzmir'de 7 özel müze bulunuyor. Kütahya ve Çanakkale'de 6'şar, Eskişehir ve Bursa'da da 5'er özel müze var. Özel müzelerin kalanları öteki Anadolu illerinde.
Umut ediyorum, "Bir Arkeoloji Detektifinin Maceraları"nın ikinci cildi çıkana kadar yeni bilgiler gelir ve arkeoloji hak ettiği imkânlara kavuşur.
(*) Bir Arkeoloji Detektifinin Maceraları 1, Faruk Şüyün, Oğlak Yayınları