Değiştirilen veya süresi uzatılan sözleşmelerin damga vergisi

 

Damga vergisi uygulamasında tartışma yaratan konuları yazmaya devam ediyoruz.

Bugünün konusu, değiştirilen veya süresi uzatılan sözleşmelerin damga vergisi.

 

 

Damga Vergisi Kanunu'nun 14. maddesine göre, belli parayı ihtiva eden sözleşmelerin değiştirilmesi halinde, artan tutarın aynı oranda vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

 

 

Kanunda sözleşmenin değiştirilmesi ifadesi kullanılmış ancak bu ifadeden ne anlaşılması gerektiğine ilişkin bir belirleme yapılmamıştır.

Bir sözleşmede esas olarak; sözleşmenin konusu, taraflar ve bedel olmak üzere üç ana unsur bulunmaktadır. 

 

Sözleşmede yer alan unsurlardan sadece bedelde bir değişiklik yapıldığı durumlarda, artan bedel üzerinden damga vergisi hesaplanacaktır. Yukarıda belirtilen açık düzenleme bunu gerektirmektedir.

Sözleşmenin taraflarında meydana gelen değişiklik 14. maddenin ikinci fıkrasında düzenlenmiş, bu durumda aslından alınan verginin dörtte birinin ödenmesi öngörülmüştür. Dolayısıyla sözleşmenin devri durumunda bu özel düzenleme çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir.

Sözleşmenin esas unsurlarından olan sözleşme konusuyla ilgili ayrı bir düzenleme yapılmamıştır. Bu durumda yeni bir sözleşme söz konusu olabileceği gibi sözleşmede değişiklik yapıldığı da söylenebilir.

 

 

Tespit edebildiğimiz bir özelgede Gelir İdaresi, sözleşme değişikliğini, "sadece sözleşme miktarında" değişiklik yapılması olarak yorumlanmıştır. Bu çerçevede İdarenin, bedel değişikliği dışında değişiklik içeren sözleşmeleri yeni bir sözleşme olarak kabul ettiği ve yeni bir vergileme yapmak istediği sonucunu çıkartmak mümkündür.

 

 

Sözleşme bedeli dışında başka unsurların değişmesi durumunda da, değişikliğin esaslı bir değişiklik olmaması koşuluyla, sözleşmede değişiklik olarak yorumlanması bizce mümkündür. 

Sözleşmede yer alan bedelde değişiklik yanında, başka konularda da değişiklik yapıldığında, değişikliğin incelenmesi ve 14. maddenin ikinci fıkrasında belirtildiği şekilde sözleşmenin değiştirilmesi sınırları içinde kalınıp kalınmadığına bakılması, bu sınırlar içinde kalınmayıp değiştirilen sözleşmenin öncekinden bağımsız ayrı bir sözleşme niteliğine dönüşmüş olması durumunda sadece artan bedel üzerinden değil, belli tutarın tamamı üzerinden yeniden damga vergisi hesaplanması bizce de makuldür.

 

 

Damga Vergisi Kanunu'nun 14. maddesine göre, sözleşmenin süresinin uzatılması durumunda, aynı tutar veya oranda vergi ödenmesi gerekmektedir.

Kanun'da sürenin kendiliğinden uzadığı durumla ilgili açık bir düzenleme yapılmamıştır.

 

 

Yukarıda yer verilen madde hükmünde, sürenin uzatılmasında aynı tutar veya oranda vergi ödenmesi gerektiği açıkça belirtilmiştir. 

Damga vergisi maktu tutarları genellikle her yıl yeniden belirlenmekte, bu yılın başında olduğu gibi zaman zaman da nispi oranlar değiştirilmektedir.

Tutar veya oranların değiştiği durumlarda, aynı oran veya tutar ifadesinin nasıl uygulanacağı açık olmamakla birlikte, sözleşmenin süresinin uzatıldığı tarihte geçerli olan oran ve tutar dikkate alınarak ödenecek verginin hesaplanması gerektiği düşünülmektedir.

 

 

Damga vergisinde vergiyi doğuran olay, vergiye tabi kâğıtların düzenlenerek imzalanması, vergiye tabi kâğıt niteliğinde bulunan veya onun yerini alan mektup ve şerhlerle, kâğıdın hükümlerinin yenilenmesi, uzatılması, değiştirilmesi, devri veya bozulması ile meydana gelmektedir.

Bu açık hüküm nedeniyle, vergiyi doğuran olaylardan herhangi birisi gerçekleşmeden, hukuki bir işlem olmaksızın, sözleşme süresinin kendiliğinden uzadığı durumlarda, süresi uzayan sözleşme için yeniden damga vergisi hesaplanması söz konusu değildir.

 

 

Yaygın olmamakla birlikte bazı sözleşmelerde, sözleşme süresinin uzatılması tarafların iradelerine bağlanmakta ve tarafların bildirimi veya sözleşmeye konacak yeni bir şerhle sözleşme süresi uzayabilmektedir.

Sözleşmenin süresinin bitmesinden sonra, sürenin uzatıldığına ilişkin Damga Vergisi Kanunu'nun 2. maddesine uygun bir şerh veya bir mektup bulunması halinde, bu mektup ve şerhler de damga vergisine tabidir.