Değer yaratma zinciri: Kümelenme

Kümelenme bütün dünyada Prof. Porter'ın " Değer yaratma zinciri" nin bir unsuru olarak dünyada geçen yüzyılın son çeyreğinde ekonomi dünyasının gündemine geldi. Türkiye'de de eş zamanlı olarak ilk kümelenme çalışmasına KÜSGET'te başlandı. Bugüne kadar Ankara, Konya, İzmir, Bursa gibi kentlerde kümelenme çalışmaları yapıldı. Bilim ve Sanayi Bakanlığının yayınladığı Kümelenme Destek Program yönetmeliği nedeniyle bu yıl kümelenme çalışmalarının hız kazanması ivmelenmesi söz konusu olacaktır. 

 

Kümelenme dünya ekonomisine geçen yüzyılın son çeyreğinde Harvard Profesörü Porter'in "Değer yaratma zinciri teoremi" ile girdi ve teoreminin uygulamaya dönüşebilen ayağında yer aldı. İlk başarılı küme çalışmaları olarak İtalya Montebelluna'daki kayak botu üretimi ve Fransa'da Brulle Valley parfüm şişelenmesinde, Danimarka Aarhus rüzgar enerjisi alanında, Amerika'da Silikon vadisinde I T teknolojisindeki kümelenmelerde gördük.

 

Ülkemizde küme çalışmasının öncülüğünü Ankara OSTİM yaptı. İlk küme çalışması 1970'li yıllarda KÜSGET adıyla 1970'li yıllarda Ostim alanında kurulan ilk modern sanayi sitesiydi. Bugün OSTİM içinde yer alan bütün kuruluşların bir çatı altındaki büyük bir fabrikanın bölümleri gibi düşünülerek işliyor. Ve dışarıdan tek elden alınan işler, o işin üretimine katkıda bulunabilecek OSTİM kuruluşları arasında paylaştırılarak üretim gerçekleştiriliyor.

 

Bugün Eskişehir'de de üç küme çalışması sürüyor. Seramik kümesi, havacılık ve savunma sanayi kümesi ve raylı sistemler kümesi. Bu üç güçlü kümenin oluşup işlerlik kazanmasında Eskişehir Sanayi Odası ve Başkan Özaydemir'in önemli katkıları var.

Konya'da önce otomotiv yan sanayi kümesi oluşturulduktan sonra buna zaman içersinde ikinci bir ayak olarak Döküm Sanayi kümesi eklendi.

 

İzmir Kalkınma ajansı genel sekreteri Ergüder Can'ın öncülüğünde kurulan iki küme ise Soğutma sanayi ve Havacılık-Uzay sanayi kümeleri. Antalya'da adı platform olarak anılan 2012 yılında hayata geçmiş bir sağlık turizmi kümesi söz konusu. Samsun'da da 20 yıllık sağlık gereçleri üreten firmalar Medikal Sanayi kümesi olarak şekilleniyorlar. Çatalca'da İshak Alaton ile yurt dışındaki Türk hekimlerin bir araya gelerek kurdukları stent üretimi yapan Alvimedica doğal bir sağlık sanayi kümesine dönüşüyor. 200 dönüm üstünde 40 parsellik yatırım alanı var. Bunun yanı sıra bölgeye kalifiye eleman yetiştirmek için bir eğitim merkezinin kurulması da katkı sağlayacak bir özellik.

 

Ekonomik kümelenme konusunda bu yıl bir sıçrama beklemek yanlış olmaz. Çünkü bu yıl kamuda bu konuda yeni bir girişim söz konusu. Bilim ve Teknoloji Bakanlığı 15 Eylül 2012'de yayınladığı Kümelenme Destek Programı Yönetmeliğiyle bu yıldan başlayarak kümelenme çalışmalarına 5 yıl boyunca yapacakları harcamaların yüzde 50'si oranında desteği vermeyi taahhüt ediyor. Bunun için yaklaşık 50 milyon liralık bir kaynak öngörülmüş durumda. O nedenle bu yıl küme çalışmalarının farklı kentlerde, farklı sektörlerde gündeme gelmesini beklemek yanlış olmaz.

 

Kümelenmelerin dernek statüsü taşıması uzmanlara göre finansman ve fon arayışlarında olumsuzluklar yaratabiliyor. O nedenle yeni Türk Ticaret Kanunu'nda öngörülen iş beraberliği tanımına uygun yeni bir modele ihtiyaç var. Ayrıca Rekabet Kurulu'nun "Aynı iş kolunda tekel teşebbüsü olamaz" kuralı küme üyelerinin ortak satın almalarını kısıtlayabilir. Ancak bugüne kadar Rekabet Kurulu belli bir esneklikle uygulamaları yürütüyor. Ama ilerde sorun çıkmaması için bu kural sektörel kümelenmeler için yeniden düzenlenebilir.

 

Kümelenmelerin yaygınlaşması, hem o alandaki kuruluşlar arasında sinerji yaratacağı, hem ortak alımlarla girdi maliyetlerini düşüreceği, hem de Ar-Ge çalışmalarının artmasına yol açarak katma değeri yüksek ürün üretilmesine yol açacağı için sanayimizin gelişmesi açısından çok önemli bir konudur.