Değer göçü ve iş tasarımı

Yönetimde yeni teori ve modelleri kucaklamakta hevesliyiz. Öte yandan geçmişte kalan ve unutulmuş o kadar kıymetli teori ve modeller var ki, bence bugün bile geçerliler. Şirketlerimiz bunları yeniden keşfetse, bir veya iki jenerasyon önceki bu modellerden faydalansa, inanılmaz işler başarabilir.

Değer göçü nedir?

Bunlardan bir tanesi Adrian Slywotzky’nin 1995’te Value Migration kitabında ortaya koyduğu değer göçü kavramı. Bence bugün bile yüzde yüz geçerli. Değer göçü karın ve yaratılan değerin bir sektörden veya firmadan diğerine akması. Bu değer akışının yönünü fark edip, kendi firmamıza çevirebilmemiz, bunu da hızlı şekilde yapabilmemiz, şirketimizin geleceğini belirliyor. Örneğin elektrikli otomobiller.

Otomotiv sektöründe değer akışı içten yanmalı motorlu araçlardan, elektrikli araçlara doğru oldu. Bir değer göçü yaşandı. Geleneksel üreticiler bu akışa uyum sağlamaya çalışırken, bu değer göçünü fark eden Tesla büyük bir avantaj yakaladı. Şu an bu öncülükle yatırımlarını artırıyor, pazar payını büyütüyor. Çinli üreticiler de bu göçten faydalanıyorlar. Yüz yıllık güçlü markalar ise bu konuda büyük bir mücadele vermek durumundalar.

Değer göçünü fark edip, iş tasarımınızı buna göre düzenlemelisiniz

Bir sektörden diğerine, ya da bir şirketten diğerine gerçekleşen değer göçünün iki sebebi var. Birincisi değişim kaynaklı fırsatlar. İkincisi de bu fırsatları yakalayacak, müşterilere değere dönüştürüp, hızlı şekilde sunacak iş tasarımına (business design) sahip olmak. Örneğin Apple.

1980’lerde firma kişisel bilgisayar fırsatını fark edip değer göçünün aktığı bir firma oldu. 1990’ların sonunda değer göçünün eğlence, mobilite ve iletişimin kesiştiği noktaya aktığını görüp, buraya müzikçalar, akıllı telefon ve tabletler ile girdiler. Bugün ise değer göçünün giyilebilir teknolojiler ve uygulamalara aktığını görüp, oraya yatırım yapıyorlar. Bunu yaparken, iş tasarımınızın da buna uygun olması lazım.

İş tasarımı bir şirketin müşterilerinin kimlerden oluştuğu, sunduğu ürün ve hizmetleri nasıl farklılaştırdığı, hangi faaliyetleri (örneğin üretim) kendi yapacağı, hangilerini dışarıya vereceği, kaynaklarını nasıl elde edeceği, pazara nasıl gireceği, müşterilerine bu değeri nasıl sunacağı ve diğer rakiplerinden nasıl daha fazla kar elde edebileceği gibi konuların bütünüdür. Yani vizyon, misyon, strateji ve operasyonlarının etkileşimli ve entegre tasarımı diyebiliriz.

İş tasarımınızı değerlendirin

 İş tasarımınız, değer göçünün yönünü şirketinize çevirmek için çok önemli. Örneğin bir prefabrik üreticisiniz. Diyelim ki genelde müteahhitlik sektörüne hizmet veriyorsunuz. Son 5 senede, şehirden doğaya bir yöneliş olduğunu görüyorsunuz.

Covid ile birlikte büyükşehirlerden doğaya, özellikle de sahil kentlerine bir değer göçü oluştuğunu görüyoruz. İnsanların bu yönelişi bir talebi ortaya çıkartıyor. Ancak insanlar, doğada beton binalar içinde olmak istemiyor. Üstelik de bu sahil kentlerinde gayrimenkul pahalı ve imar sorunları var. Üretim yetenekleriniz de var.

Herkesten önce tiny house işine giriyorsunuz. İş tasarımınızı buna uygun hale getiriyorsunuz. Üretim, tedarik zinciri ve satışı bu değer göçüne yönelik tasarlıyorsunuz. Bingo! Sonra herkes peşinizden geliyor ama siz pazar payı kazandınız, markalaştınız, referans bazlı büyüdünüz. Artık arkadan gelenlerin, siz ciddi bir hata yapmaz veya onlar kendi ürünlerini farklılaştıramaz ise işleri zor.

Burada odaklanın

 Hangi sektörde olduğunuz önemi yok, başta teknoloji olmak üzere dış faktörlerdeki değişimle birlikte pek çok değer göçü oluşacak. Siz bu değer göçlerini sektörünüz ve firmanız için araştırın, değerlendirin. Değer göçü ve doğru iş tasarımının kesiştiği nokta büyüme ve karlılıktır.