Davul tozu, minare gölgesi
EKO ANALİZ / Alaattin Aktaş Dördüncü paragraftaki büyük-küçük harflerde bir yanlışlık yok ya da örneğin tuik.gov.tr'yi, tüik diye düzeltmeyelim. Teşekkürler... AKP hükümetini ya da herhangi bir hükümeti sevmeyebilir, icraatlarına genel olarak olumlu bakmayabilirsiniz. Daha da ileri gider bir kamu kuruluşundan hoşlanmayabilir, o kuruluşun çalışmalarını inandırıcı bulmayabilirsiniz. Tamam, hükümetler siyasetin odağındadır ve siyasal bakışınız dolayısıyla hoşnut olup olmamanız anlaşılır da, kamu kuruluşlarına karşı daha objektif ölçütlerle bir değerlendirme yapma gerekliliği vardır. Türkiye'nin fiyat istatistiklerini uzun yıllardan beri Türkiye İstatistik Kurumu hesaplıyor. Bu hesaplamayı İstanbul'la sınırlı kalmak üzere İstanbul Ticaret Odası da yapıyor; ancak artık tüm değerlendirmelere temel oluşturan TÜİK'in rakamları. TÜİK'e fiyat endeksleri konusunda yöneltilen ve yıllardır bitmeyen bir eleştiri var. "Endeks kapsamına halkın kullanmadığı ürünler alınıyor, en çok kullanılanlar ise endekste yok" deniliyor. Ya da başka bir ifadeyle, "TÜİK davul tozu ve minare gölgesini endekse katıyor da, zorunlu tüketim mallarını dikkate almıyor" görüşü dile getiriliyor. Bir yol tarif edelim. "tuik.gov.tr"ye girer, "istatistik" başlıklı bölümden "enflasyon ve fiyat"ı seçer, orada "TÜFE"yi tıklar, açılan sayfada "veri"yi, bu kez "2003 temel yıllı TÜFE endeksleri"ni, sonra da "ortalama madde fiyatları bölümü"nü seçerseniz, TÜİK'in TÜFE'yi hesaplarken hangi maddeleri dikkate aldığını ve bu maddelerin fiyatının hangi düzeyde bulunduğunu aydan aya görebilirsiniz. Biz orada ne davul tozuna rastladık, ne minare gölgesine! Bir fiyat endeksini sağlıklı kılan, olabildiğince çok sayıda mal ve hizmetin kapsanmasıdır. Çok az kullanılan bazı ürünlerin de endekste olması eleştiri konusu yapılıyor. Bütün ürünlerin endeksteki ağırlığı aynı değil ki zaten. Bir ürün endekste yer alır ama, örneğin ağırlığı binde 1'se, bu ürüne yüzde 100 zam gelse ne ifade eder ki? Eleştiriler; "çok kullanılan şu mal ve hizmet endekste yok" şeklinde yapılmıyor; "şu mal ve hizmetin endeksteki fiyatı gerçeği yansıtmıyor" diye de yapılmıyor. "TÜFE'nin endeksleri gerçeği yansıtmıyor" şeklinde takılmış bir plak dinliyoruz yıllardır. Endekslerin gerçeği yansıtmıyor görünmesinin nedeni başka. Yine TÜFE'nin gelir dağılımı çalışmasına göre, 2006 verileri itibariyle nüfusun en yoksul yüzde 20'sini oluşturan kesim harcamasının yüzde 36.5'ini gıda ve alkolsüz içecekler için yapıyor. Bu oran, veri olmadığı için bilmiyoruz ama, belki en yoksul yüzde 10 için yüzde 50'ye yaklaşıyordur. TÜFE'de gıda ve alkolsüz içeceklerin payı ise yüzde 28.6. Bu tabii ki Türkiye ortalamasını gösteriyor. Ve mart ayı itibariyle yıllık ortalama artışın yüzde 9.15 düzeyinde bulunduğu TÜFE'de gıda ve alkolsüz içeceklerdeki artış yüzde 13.4 düzeyinde bulunuyor. Konutla ilgili harcamaların TÜFE'de yüzde 16.6, en yoksul yüzde 20'lik kesimin harcamalarında yüzde 28.3 pay aldığını, bu harcamalardaki bir yıllık enflasyonun yüzde 14.71'i bulduğunu da göz ardı etmeyelim. Yani sorun, endeksin yanlış hesaplanması ya da kasıtlı olarak düşük oran verecek bir hesaplamaya yönelinmesi değil. Bir kere bunu iddia edebilmek için veriye sahip olmak gerekir. Sorun, Türkiye'deki gelir dağılımının bozukluğu, dar gelirli kesimin harcamalarını çok büyük ölçüde gıda ve konuta yöneltiyor olması, bu iki kalemdeki enflasyonun da, ortalama oranı çok geride bırakmasıdır. TÜFE ve harcamaların dağılımı ile TÜFE artışı TÜFE'deki Harcamadaki Yıllık TÜFE Pay(%) Pay(%)(*) Artışı (%) TOPLAM 100,0 100,0 9,15 Gıda ve alkolsüz içecekler 28,6 36,5 13,4 Alkollü içecekler ve tütün 5,0 5,6 6,86 Giyim ve ayakkabı 8,1 5,3 3,67 Konut 16,6 28,3 14,71 Ev eşyası 7,4 5,4 4,15 Sağlık 2,5 2,4 -0,21 Ulaştırma 12,6 5,5 6,53 Haberleşme 4,3 3,6 -1,34 Eğlence ve kültür 2,8 1,5 0,09 Eğitim 2,2 0,5 6,39 Lokanta ve oteller 5,6 2,6 11,44 Çeşitli mal ve hizmetler 4,2 2,8 9,35 (*) En yoksul yüzde 20'lik grubun harcamasının dağılımı