Daron Acemoğlu’ndan dersler

Daron Acemoğlu’nun Nobel Ekono­mi Ödülü’nü alması ülkece bizi mut­lu etti. Birkaç gündür bu başarıyı konuşu­yoruz. Öte yandan bu başarıyı konuşmak yerine, işin özüne inip, Daron Hocanın ki­taplarında ve makalelerinde ortaya koy­duğu tespitleri etraflıca tartışmamız ve ülkemizi bu gözle değerlendirmemiz ge­rektiğini düşünüyorum.

Neden derseniz, bugün içinde bulunduğumuz koşulların ve yaşadığımız sorunların merkezinde Hocanın tespitleri var. Buradan alacağı­mız dersler, bu sorunları çözmede yol gös­terici olacaktır.

Daron Hoca’nın çalışmaları hangi alanlara odaklanmıştır?

Daron Acemoğlu'nun çalışmaları, ülke­lerin ekonomik ve politik sistemlerinin nasıl geliştiği, neden bazı ülkelerin başa­rılı olup diğerlerinin başarısız olduğu gi­bi temel sorulara cevap arar. Bu sorula­rın, ülkelerin ekonomik büyüme ve refah düzeyini artırmalarını sağlayan politika­ların ve kurumların belirlenmesinde kri­tik öneme sahip olduğunu düşünüyorum. Ülkelerin Acemoğlu'nun fikirlerinden çı­karabileceği dersler, özellikle ekonomik gelişim, demokratikleşme, kurumsal ya­pıların önemi ve devlet-toplum ilişkileri gibi temel konulara odaklanıyor. Özellikle Dar Koridor ve Ulusların Düşüşü eserleri­nin ülkemizde siyaset, ekonomi, iş dünya­sı, teknoloji ve sosyoloji alanlarına ilgi du­yan herkese tavsiye ediyorum.

Ulusların düşüşü

Daron Hoca bu kitabında ekonomik bü­yüme ve toplumsal refahın “kapsayıcı ku­rumlar” üzerine inşa edilmesinin gerek­liliğine değinmiş. Kapsayıcı kurumlar, geniş kitlelerin ekonomik ve politik sü­reçlere katılımını sağlayan kurumlar. Bu katılımcılık, bireylerin yenilik yapmasını, yatırım yapmasını ve refah düzeyini artır­masını teşvik ediyor. Kapsayıcı kurumlar, mülkiyet haklarını koruyor, hukukun üs­tünlüğünü sağlıyor ve fırsat eşitliği yara­tıyorlar.

Acemoğlu’na göre “dışlayıcı kurumlar” ekonomik ve politik başarısızlığın temel nedeni. Bu tür kurumlar, ekonomik ve po­litik gücü küçük bir elit grubun elinde top­luyor ve geniş halk kesimlerinin refahını ve katılımını sınırlıyor. Bu durum, ekono­mik büyümenin önüne geçerken, yenilik yapma ve üretkenliği artırma potansiyeli­nin geniş kitleler tarafından kullanılması­nı sınırlıyor.

Dar koridor

Daron Hoca kitapta, ekonomik ve politik başarıya ulaşmak için devletin hem güçlü olması hem de toplumun bireysel özgür­lüklerini koruyabilmesi gerektiğini savu­nuyor. Devletin aşırı güçlü olduğu durum­larda (örneğin otoriter rejimlerde), birey­lerin hakları ve ekonomik fırsatlarının baskılandığını, öte yandan, devletin zayıf olduğu ve düzenin sağlanamadığı durum­larda (örneğin kaotik rejimlerde), ekono­mik faaliyetler için gerekli güvenlik ve is­tikrarın eksik kalacağı tespitini yapıyor.

Hocaya göre devletin düzenleyici rolü güçlü olmalı, ancak bu güç bireysel hak ve özgürlükleri sınırlayıcı olmamalıdır. Aksi halde, ekonomik ve politik baskılar uzun vadeli büyümeyi engeller.

Alınacak dersler

Daron Acemoğlu’nun eserlerinden çı­karılacak dersler arasında en kritik olan­ların, 1- ülkelerin ekonomik ve politik ba­şarılarını sürdürülebilir kılmak için ku­rumsal reformlar yapmaları, 2- kapsayıcı yapılara, teknolojiye ve eğitime yatırım yapmaları, 3- gerçek manada demokrasi­nin sağlanması (halkın bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi ile mümkün) olduğunu düşü­nüyorum.

Ekonomik büyüme, yalnızca kısa vadeli kazançlar elde etmekle değil, uzun vadede kapsayıcı ve adil bir ekonomik sistem kur­makla mümkün. Bu bağlamda, devletin ro­lü, özgürlüklerin korunması ve ekonomik fırsatların geniş kitlelere yayılması, ülke­lerin uzun vadeli refahını belirleyen en önemli faktörler olarak görülmeli.

Ülkemiz, Acemoğlu'nun önerdiği bu te­mel ilkeleri uygulayarak, daha sürdürüle­bilir ve adil bir ekonomik kalkınma yolu­na girebilir.