Dahilde İşleme Rejimi’nde fire ve randıman sorunları
Sayın okurlar, ülkemizde ihracatın büyük çoğunluğu Dahilde İşleme Rejimi (DİR) hükümleri çerçeve-sinde gerçekleştiği biliniyor. Bunun toplam ihracat içindeki oranı yüzde kırklara ulaşıyor.
Ticaret Başmüfettişi Sefa Yayla’nın Gümrük Dünyası dergisinde yayımlanan makalesinde konuyu detaylı olarak işleyip vardığı şu kanaate katılmamak mümkün değildir. “Her sektörün üretim yapısına bağlı olarak, kendine özgü randıman oranı, fire oranı olabileceği gibi belge üzerinde fire ya da randıman oranı belirtilmeyebilir. Kanaatimizce “imha edilen kısım” fire olarak tanımlandığından her sektörde aslında fire olabileceğini düşünmekteyiz..”
DİR yıllardan beri uygulanmakla birlikte, üzerinde en fazla tartışılan rejimlerden biri olma özelliğini hala koruyor. Firmaların bazen fire oranlarını hak olarak görmesi bazen ne tür işlem yapacağını bile-memesi gibi nedenlerle hemen adli ya da idari yaptırımlarla karşılaşmalarına neden olunabiliyor. Bun-da firmaların bilgi yetersizliği yanında, mevzuatın karmaşık olmasının da rolünün bulunduğunu söy-lemek mümkündür.
Dahilde İşleme İzin Belgesi/Dahilde İşleme İzni kapsamında ithal edilerek işleme faaliyeti neticesinde elde edilen işlem görmüş ürünlerin ihracı dışında, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, hallerinde, gümrük vergi yükümlülüğü ortadan kalktığı gibi, ihracatın gerçekleşmesi de aranmıyor.
Rejim hükümlerine göre ithal edilen eşyanın işleme faaliyeti neticesinde, çeşitli nedenlerle imha edilmesi gerekirken firmalar bu hususu bilmiyorsa gereksiz bir vergi yükü ile karşılaşmakta ihracat taahhütlerini gerçekleştirmek için özellikle aksam parçalarda fire oranı belge üzerinde yazmaması nedeniyle işleme faaliyeti sırasında bozulan aksam parçayı ikame olarak kesin ithal ederek gereksiz vergi yükü ve maliyet üstlenilmiş oluyor. Oysa mevzuat işleme faaliyeti neticesinde bozulan aksam parçanın gümrük gözetiminde imha edilmesine müsaade etmekte ve ihracatın gerçekleşmesini aranmıyor.
Bunun yanında, Gümrük Kanunu’nun 3/6-a maddesinde yer alan; serbest dolaşıma giriş rejiminin tanımında yer alan, şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik değer taşımadığı tespit edilen” eşya ile Gümrük Yönetmeliği’nin 359/3'üncü fıkrasında “Birinci fıkrada belirtilen ürünler dışındaki işlem görmüş ürünler hiçbir şekilde kullanılamaz hale gelmişse, bunlar Türkiye Gümrük Bölgesi’nden yeniden ihraç edilmiş olarak kabul edilir.” Hükümlerinde sözü edilen eşyayı da fire olarak değerlendirmek mümkündür.
Şirketlerimizin, kendi haklarını bilmeleri ve ihmalkarlık yapmamaları vede yasal sorunlarla karşılaş-mamaları bakımından anahtar niteliğindeki bu bilgilerin önemsenmesi gerekiyor.