Daha fazla geri dönüşüm için destekler verilmeli

AA'nın haberinde Çevre Şehircilik Bakanlığı'nın atık yönetimi konusundaki çalışmaları sonucunda 2003 yılında 60 milyon lira olan atıktan geri kazanımın, 2016 yılında 583 kat artışla 3.5 milyar liraya yükseldiği, 2023 yılı beklentisinin 10 milyar lira olduğu bilgisi yer alıyor.

Atıklardan geri kazanım konusuda 1990'larda Çevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme Vakfı'nın (ÇEVKO) projilerine ilgi vakfın danışmanı bir arkadaşımın önerisiyle çalışma yapmıştım. İstanbul Ataköy'de bir çöp atıklarının ayrıştırılması projesiydi. Bir anlamda bir laboratuvar çalışmasıydı.

2000'li yıllarda ise Uşak'ta tekstil atığı teleften ve pet şişeden iplik üretimi çalışmalarını izleyip Uşaklı sanayicilere Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz ile birlikte destek verdim. Amacımız geri dönüşümü sağlayan teleften ve pet şişelerden 300 bin ton kadar iplik üretimi yapan firmaların, enerji ve işçilik maliyetlerine verilen destleklerle, varlılıklarını ve üretimlerini artırmaktı. Enerjide yüzde 50 indirim, işçilikte işveren priminin alınmaması desteği tavsiye ettik. Ancak, atıktan geri dönüşümle üretim yapan firmalara bu desteklerin verilmesini sağlayamadık.

Ama Uşak'ta 'Tarlasız pamuk üretimi' adı altında teleften ve pet şişeden üretim yapan firmaların sayısı ve üretimleri arttı ve gelişti. Şimdi telefleri renk ayrımına göre ayırdıkları için renkli iplik üretimi yapıyorlar. Uşaklı sanayiciler, 120 bin ton pet şişeden sentetik iplik ve 360 bin ton teleften ürettikleri iplikle 1 milyar dolarlık katma değer sağladıklarını, talep ettikleri desteklerin verilmesiyle bunun çok daha yukarılara çekilebileceğini söylüyorlar. Başka şehirlerde de benzer tesisler kurulmaya başlanmış durumda.

Teleften üretilen iplik, ağırlıklı olarak çorap üretiminde kullanılıyor. Bu da bizi dünya çorap üretiminde 1.5 milyar adet ve 1 milyar doların üstünde ihracatla ilk sıralara yükseltiyor. İngiltere'nin birçok ünlü çorap markası ülkemizde fason olarak üretiliyor.

Atıktan geri dönüşümle katma değerli ürünler üretilmesinin ülkemizde çok önemli bir büyüme alanı olduğu biliniyor. Şimdi bunları sokaklarda kağıt, hurda toplayıcıları, Uşak'ta teleften iplik üreticileri olarak ve büyük kentlerin çöplerinden enerji üretimi tesisleri olarak görüyoruz. Eğer geri dönüşüm sağlayıp katma değer üretenlere enerji ve istihdam alanında destekler verilebilirse, geri dönüşüm alanında çok hızlı bir gelişme olacağına inanıyorum. Bana göre verilecek destekler, kat be kat geri dönecektir...