Çöpten gelen katma değer…

Çoğumuzun düne kadar çöp olarak gördüğü evsel ve endüstriyel atıklar bugün birer hammadde kaynağına dönüştü. Modern hayatın gereği olarak atıkların çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde sistematik yönetimi geri dönüşüm sektörünün doğmasını sağladı.

Dünyada bugün yıllık 1,3 milyar ton belediye kaynaklı, 1,67 milyar ton da endüstriyel nitelikli atık oluşuyor. Bu atıkların 1,2 milyar tonu geri dönüştürülüp ekonomiye kazandırılıyor. Yıllık ciro 475 milyar dolar. Atıktan enerji üretim sektörü cirosu yıllık 13,6 milyar dolar. Kişi başına üretilen atık miktarı 1,2 kilogram.

Ülkemize döndüğümüzde ise kişi başı atık üretimi 1,1 kilogram. Yıllık ciro 5 milyar dolar. Belediye atığı 30 milyon ton, endüstriyel atık 50 milyon ton. Belediye atıklarının ancak yüzde 15-20’si geri dönüştürülebiliyor. Kalanının yüzde 50’si vahşi depolama ile diğer yarısı ise düzenli depolama ile gömülüyor. Toprağa gömülmekte olan geri dönüştürülebilir atıkların değeri 1,5 milyar TL’nin üzerinde. Kamunun bunu yapmak için harcadığı para ise 750 milyon TL!

Verileri kısa adı TÜDAM olan Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği’nin teşvik raporundan aldım. 56 sayfalık raporda sektörün durumu ortaya konulurken istekler de sıralanıyor. Sektörde sorun çok. Mevzuat eksiklikleri, özel sektör firmalarının yetersizliği vb.

Derneğin Başkanı Vedat Kılıç sektörün daha derli toplu hale gelebilmesi, oluşan atıkların tekrardan ekonomiye kazandırılması adına yoğun çaba harcadıklarını vurguluyor. Öncelikli beklenti kamu tarafından desteklenip teşvik edilmek.

Mevcut haliyle gelişmişlik düzeyine endeksli yatırım teşvik sistemi sorunlara çözüm getirebilecek nitelikte değil. Çünkü Türkiye’de evsel nitelikteki atıkların yüzde 80’i, endüstriyel nitelikteki atıkların ise yüzde 90’a yakını ülkenin en gelişmiş bölgeleri olan birinci ve ikinci bölgelerde oluşuyor.

Yeterli atık olmadıktan sonra kimse teşvik ediliyor diye gidip 6. bölgeye yatırım yapmaz. Bu sektör için teşvik 3 yıl geçerli olacak şekilde atıkların yoğun olduğu 1 ve 2. Bölgede 5 ve 6. Bölge şartlarında uygulanmalı. Elektrik indirimi desteği, ucuz akaryakıt desteği, Kalkınma ajanslarının destek programlarında yer bulabilmek ve atık ihtisas OSB kurulması gibi istekler de raporda öne çıkıyor. Özellikle evsel atıkların bertarafı konusunda tüm finansman yükünün belediyelere ve lisanslı işletmelere bırakıldığı belirtilen raporda yatırım ve işletme maliyetlerini karşılayacak koşulların oluşmaması nedeniyle geri dönüşüm sisteminin ilkel metodlarla çoğu zaman göstermelik olarak yürütülmeye mahkum bırakıldığı belirtiliyor.

Raporun sonuç bölümünde yatırım teşvik sistemiyle ilgili dile getirilen taleplerin uygulamaya konulması halinde geri dönüşüm sektörünün 3 yıl içerisinde gelişmiş ülkelerin standartlarına ulaşacağı iddia ediliyor.

Bu sese kulak vermek; henüz istenilen ve gelişmiş ülkelerdeki düzeye getirilemeyen geri dönüşüm sistemini iyileştirmesi yanında, çoğu zaman farkına varamadığımız çevresel sorunları ve büyük çapta ekonomik kayıpları da önleyecektir diye düşünüyorum.