Çöplükten görkeme
İspanya’da bir kent: Aviles.
Demir-çelik tesisleri. Kir. Pas. Çevre felaketi.
Ve kent, kendisini yeniden yaratmaya karar verir.
Brad Pitt, Woody Allen, Kevin Spacey, Stephen Hawking, Paulo Coelho, Vinton Cerf bu yeniden yaradılışta rol alırlar.
103 yaşındaki ulu mimar Oscar Niemeyer, oraya müthiş bir sanat-kültür merkezi inşa eder.
Aviles, İkinci Bilbao olmaya adaydır artık.
***
Şimdi bütün bu bilgileri açalım:
Aviles, İspanya'nın kuzey batısında Biskay Körfezi'ne bakan ufak bir kent. Ülkenin demir-çelik merkeziymiş.
Ortalık, çevre kirliliğinden batmış. Avrupa'nın “en” kirli yerlerinden olmuş.
Gel zaman git zaman ağır sanayi gözden düşünce şehir meclisi, “N'olacak halimiz?” demiş. Ve akıllarına, burayı İkinci bir Bilbao yapmak gelmiş.
Bilbao, durup dururken orada açılan Guggenheim Müzesi'yle küresel cazibe merkezi olmuştu. Benzeri niçin Aviles'te olmasın?
***
İspanyolların -bizde mimarların belki bileceği- bir kültür sanat vakfı var: Fundacion Principe Asturias. Bu, onların Oscar'ı gibi. Büyük ödüller veriyorlar.
Bu ödüllerden biri de -halen dünyanın yaşayan ve iş yapan en yaşlı mimarı- Oscar Niemeyer'e verilmiş 1989'da. Niemeyer, Brezilya'nın fütüristik başkenti Brasilia'nın mimarı. New York'ta Birleşmiş Milletler binasını Le Corbusier'le ortaklaşa yaptı. Başka bir çok eseri var.
Niemeyer'i davet ettiler “şuraya bir şey yap” diye.
Ve ulu mimar, oraya 44 bin metrekarelik öyle bir çok amaçlı sanat-kültür kompleksi kondurdu ki! Parayı kent halkı ve eyalet maliyesi ödedi: 45 milyon euro.
Dahası var: Denize açılan bir nehrin ağzında kurulu Aviles'e İngiliz star mimar Norman Foster, İnovasyon Adası yapacak. Kıyından içeriye, Oviedo kentine doğru kanal açılacak. Bir kanal da daha doğudaki Gijon kentine gidecek. Böylece marinalı, altında çalışılan üstünde yaşanan ev ve iş yerlerinden oluşan yepyeni bir yerleşim sistemi inşa edilecek.
İspanya'nın mali sorunları ayyuka çıkmışken bütün bunlara nasıl para bulunacak? O, ayrı bir sorun.
Önemli olan: Vizyon.
***
Öyle bir vizyon ki, İspanya'nın bu ücra taşra kentine Woody Allen'i sinema, Brad Pitt'i (Graft Mimarlık şirketine verdiği destekle) mimari, Kevin Spacey'i tiyatro, Stephen Hawking'i bilim ve teknoloji, Paulo Coelho'yu edebiyat ve Google'ın başkan yardımcısı internet Gurusu Vinton Cerf'i bilişim konularında “danışmanlığa” ikna edecek bir vizyon.
Niemeyer'in orada yaptığı şaheseri burada lafla anlatmak mümkün değil. Bunu geçiyorum.
Böyle bir merkezin küresel tanıtımı için yapılanlardan sadece tek bir örnek: New York Times ve kardeş gazetesi International Herald Tribune, burada 16-18 Eylül'de yoğun bir açık oturum, konuşma, tanıtım etkinliği yaptılar. Bunu “canlı” olarak internetten yayınladılar. Halen podcast olarak da duruyor. Bilen bilmeyen, Niemeyer Merkezi'nin adını duydu dünyanın en tanınmış gazetesinde.
Sanat ve kültüre yatırım, küresel boyutta dolaşan parayı odaklamaya yarıyor artık. Bunun için, yetenekleri toplayacak ve orayı bir cazibe merkezi yapacak yenilikçi vizyon gerekiyor. En zoru bu. Para bulunur. Uygulanası vizyonu düşünmek zor olan.