Çivisi çıkmış dünyada borsalar rekor kırıyor

Geçen Cumartesi gecesi saat 23.00 sularında, Riyad’daki ultra lüks Ritz Carlton otelinin kalburüstü müşterilerine oteli derhal terk etmeleri gerektiği bildirildi. Şaşkına dönen itibarlı müşteriler hızlı bir operasyonla başka otellere nakledilirken otelin yeni misafirlerini ağırlamak için gerekli hazırlıklar yapıldı.

Gecenin ilerleyen saatlerinde, göz altına alınarak Ritz Carlton oteline getirilenler, ülkenin yönetim kademelerinde ve iş hayatında önemli görevler üstlenmiş kişilerdi. Aralarında Suudi Kraliyet ailesine mensup çok sayıda prens, bakanlık yapmış kişiler ve ülkenin önde gelen bazı işadamları da vardı. Yönetimi elinde bulunduranların emirlerinin kanunun üstünde olduğu Suudi Arabistan’da mahkeme kararı gibi formalitelere gerek görülmeden, güvenlik güçlerince derdest edilerek çok iyi tanıdıkları Ritz Carlton oteline getirilmişti bu kişiler.

Bu şaşırtıcı operasyonun arkasındaki kişi, 81 yaşındaki Kral Selman’ın emriyle silahlı kuvvetlerin ve ekonominin yönetimi de üstlenmiş bulunan, kralın 32 yaşındaki küçük oğlu Muhammed bin Selman’dı. Genç prensin, ülkesini modernleştirme ve Batı standartlarına yaklaştırma hedefine yöneldiği ve bu iddialı hedefe varmak için her şeyi göze aldığı anlaşılıyordu.

Bugüne dek Suudi Kraliyet ailesine mensup prenslerin aralarında bir işbölümü yaparak farklı görevleri üstendiği yönetim biçiminin radikal reformları engellediğini ve halkın tepkisini çeken yolsuzluklara yol açtığını düşünen Muhammed bin Selman’ın bu cüretkar operasyonla bütün ipleri eline geçirip, babasının desteğiyle ülkenin tek hakimi haline gelmeyi amaçladığı görülüyor. Bir süre önce Suudi Arabistan’ı ziyaret etmiş olan ABD Başkanı Trump’ın, genç prensin saray darbesini “olumlu bir gelişme” olarak nitelemesi de olaya farklı bir boyut kazandırıyor.

Vergi cennetleri ve eşitsizlik sarmalı

Bu çarpıcı saray darbesinin Suudi Arabistan’da ve bölgede nelere yol açabileceği konusunda çeşitli ürkütücü spekülasyonlar yapılırken ve petrol fiyatı 64 doların üstüne çıkarken Pazartesi sabahı, yankıları bütün dünyaya yayılacak başka bir çarpıcı haberle sarsıldı medyayı izleyenler. Dünyanın önde gelen varlıklı kişilerinin ve şirketlerinin vergi yükümlülüğünden kurtulmak için kullandığı vergi cennetleriyle ilgili 13.4 milyon dosya Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun eline geçmişti.

İngiltere’de yayınlanan Guardian gazetesinin haberine göre, Kraliçe Elizabeth’ten Trump’ın bakanlarına ve Putin’in damadına, futbol takımlarını satın alan zenginlerden lüks içinde yaşayan bazı ünlü sporculara, ayrıca Apple ve Nike gibi küresel şirketlere kadar uzanan tanınmış müşterileri var bu vergi cennetlerinin. Küresel şirketlerin yalnızca 2016 yılında vergi cennetlerine aktararak vergiden kaçırdığı paranın 600 milyar doları bulduğu ileri sürülüyor bugünlerde yayınlanması beklenen bir araştırmada.

ABD ve Avrupa’da siyasi ortamı değiştiren popülizm dalgasına yol açan en önemli nedenlerden biri olan gelir dağılımı eşitsizliğinin büyümesinde rol oynayan faktörlerden biri de vergi düzeninin gerektiği gibi çalışamaması. Finansın küreselleşmesi ve sınır ötesi para hareketlerinin yaygınlaşması, özellikle varlıklı kişilerin ve küresel şirketlerin vergiden kurtulmak için, bu amaçla oluşturulmuş bulunan vergi cennetlerini yaygın olarak kullanmasına yol açtı ve bu sonuç ortaya çıktı.

Pek çok ülkede hükümetler, küresel şirketlerin vergi cennetlerine kaçmasını önlemek için şirketlere ve sahiplerine uygulanan vergi oranlarını düşük tutarken toplumun geniş kesimine yönelik kamu harcamalarını sınırlamak zorunda kalıyor, ayrıca dolaylı ve dolaysız vergilerle onların gelirinden pay alıyor.

Borsalar rekora doymuyor

Gerek Suudi Arabistan’daki ve Ortadoğu’daki son gelişmeler, gerekse yeni vergi cenneti belgelerinin ortaya saçılması dünyanın bugünkü durumunun sürdürülemez olduğunu ve önümüzdeki dönemde sarsıcı gelişmelerin yaşanabileceğini hatırlatıyor bize. Geçen haftaki yazımda belirttiğim gibi, dolar milyarderlerinin daha da zenginleşmesine olanak veren bir dünyada yeni toplumsal tepkilerin ve yeni çatışmaların ortaya çıkma riski de büyüyor.

ABD borsaları ve ABD’den etkilenen dünya borsaları ise yeni rekorlar kırmaya devam ediyor bu ortamda. Suudi Arabistan’daki son gelişmeler nedeniyle petrolün fiyatının yükselişe geçmesi bile olumlu bir gelişme olarak algılandı ve ABD borsaları yeni rekorlara erişti.