Çin'in aşılması zor siyasi sorunu
Çin son yıllarda beklenmedik bir gelişme çizgisi yakalamış, gelişme temposu hayranlık uyandırmıştır. Çin’in dünyanın bir numaralı devleti olmaya doğru ilerlediği sıkça duyulmaktadır. Böyle giderse, yakında Çin’in milli gelirinin ABD’in önüne geçeceği, bir vadede de dünyanın en güçlü devleti olacağı ileri sürülmüştür. Tahminleri doğrulatmak istercesine Çin askeri gücünü arttırmış, çevresinde daha önce hak iddia etmediği bazı ada ve kayalıklarda, Japonya, Vietnam, Filipinler gibi bunların sahibi ülkelerle sürtüşmelere girmiştir. ABD ise, yoğun iktisadi ve güvenlik ilişkileri içinde olduğu Pasifik ülkelerini koruyabilmek için gayretlerini yoğunlaştırıyor.
Son iki yılda Çin ile birlikte anılan Brezilya ve Rusya’da iktisadi sıkıntılar baş gösterdi. Ardından Çin ekonomisinin büyüme hızında ciddi düşüşler meydana geldi ve bunun devam edebileceği söylenir oldu. BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) diye de anılan, yükselen ekonomilerin öncüsü ülkelerin her birinde ekonomik sıkıntıların farklı ve ortak nedenleri var. Örneğin, Rusya’daki sıkıntının kısa vadeli kaynağı dünya petrol fiyatlarındaki hızlı düşüş. Varil fiyatının 100 dolar üstünde olmasını varsayan Rusya’nın hesapları şaşmıştır. Brezilya ise gelişmiş ekonomilerdeki krizden olumsuz etkilenirken, ayrıca kötü yönetim sorunları yaşamakta, yolsuzluk tartışmaları en üst görevdeki yetkilileri ilzam edecek şekilde yaygınlaşmaktadır.
Çin kısa ve uzun vadede birbirinden farklı güçlüklerle karşı karşıya bulunuyor. Kısa vadede, sanayi ürünlerinin büyük ihracatçısının gelişmiş piyasalardaki olumsuz gelişmelerden etkilendiği muhakkaktır. Olaya uzun vadeli baktığımızda başka faktörler de devreye girmektedir. Çin’de siyaset Komünist Partisi’nin tekelindedir. Son yıllarda Çin’in iktisadi mucizesini gerçekleştirenler ise özel girişimcilerdir. Siyasi güç iktisadi güce tamamen hükmetmeyi istemektedir. Ancak, çoğu parti ileri geleni yakınlarının iş kurmalarını sağlayarak ve yolsuzluk yaparak, iş hayatı ile siyaset arasında bir denge oluşturmaktadır. Bunun bilinen sonucu, Komünist Partisi’nin her kongresinde yolsuzlukla mücadele edileceğinin duyurulması ve adı ayyuka çıkmış birkaç üst düzey yetkilinin yakalanarak cezalandırılmasıdır. Ancak, tekelci siyaset Çin gelişmesinin önünde ciddi bir engeldir. Bu sorunun Komünist sistem içinde nasıl aşılacağı da bilinmemektedir. Dolayısıyla Çin’in iktisadi geleceğinin peşinen parlak olacağını söylemek zor gözüküyor.
Son hafta yaptığım Çin seyahatinde, kafamı Çin iktisadi mucizesinin sınırları sorunu kurcaladı durdu. Sanıyorum, Çin ekonomisinin eski performansına dönmesi kolay olmayacak. Aşılması çok güç bir siyaset sorunu var.