Çin futbolu nereye gidiyor?
Geçen haftanın en ilginç tartışmalarından birisi, Ersan Gülüm ve Burak Yılmaz'ın Çin'e transferleriydi. Sadece bu iki oyuncuya değil, dünyanın önemli yıldızlarına astronomik tutarlar ödeyerek ülkelerine transfer yapan Çin futbol kulüplerinin, daha doğrusu Çin futbolu ne yapmaya çalışıyor? Bu hafta bunu analiz etmeye çalışacağız.
Dünyanın en büyük ekonomisi
Çin sahip olduğu 18.4 trilyon dolarlık Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ile dünyanın en büyük ekonomik gücü haline geldi. (Amerika'nın GSMH'si ise 17.4 trilyon dolar). Nüfusu 1.367 milyona ulaşan Çin'de kişi başına düşen milli gelir ise 14 bin 300 dolar civarında. Ekonomik alanda dünyanın en büyük ekonomisi olma yolunda önemli adımlar atan ve bunda da başarılı olan Çin, futbolda da Avrupa ve Amerika'ya karşı pazar payı alma savaşımında geride kalmak istemediği gibi, bu alanda üstünlük kurmak istiyor. Bunun için de yıldız oyuncu transferleri yaparak, olumsuz repütasyona sahip Çin futbolu algısını olumluya çevirmek ve bir çekim merkezi haline getirmek istiyor. Ancak bu kolay bir yapılacak bir iş mi diye soracak olursanız, Declan Hill'in Türkçeye de çevrilen kitabından bir anekdotu sizinle paylaşmak isterim.
Şike, teşvik ve rüşvetle anılan bir lig
Çin devleti şike, teşvik ve rüşvetle anılan, kimsenin izlemediği, yolsuzluk ve şikenin kurumsallaştığı Çin futbolunda, bu olumsuz algıyı, olumluya çevirmek istiyor. Declan Hill tarafından yazılmış ve 2008'de Türkçe'ye Şike: Futbol ve Organize Suçlar adıyla çevrilen kitaba göre, Çin Süper Ligi'nde hemen hemen her takım hakemlere, rakip oyunculara ve başka kişilere verdikleri rüşvetlere ilişkin defter kayıtları tutmaktaydılar ve bu kayıtlar, Çin Futbol Federasyonu tarafından biliniyordu.
Çin dünya futbol pastasından pay almak istiyor
Çin'de 1 milyar 367 milyon İnsan yaşıyor ve bu nüfusun yaklaşık %15'i futbol izliyor. Orta gelir grubunda yer alan bu kesim, futbol gibi bir popüler bir oyuna para harcayabilecek maddi olanaklara sahip.Bu nüfus, futboldan pay almak isteyen yatırımcıları da Çin'e gelmeye ve futbola yatırım yapmaya cezbediyor. Devlet siyaset aracı olarak futbolu kullanıyor.
Futbolun sahip olduğu dışsallıklar, onun elektronikten medyaya, internetten televizyona, turizmden tekstile ve inşaat sektörüne kadar daha birçok ekonomik alanda milyarlarca euro gelir ve istihdam yaratabilmesine olanak sağlıyor. Futbol dünyası sadece ekonomik alanda değil, aynı zamanda orta ve büyük ölçekte sermaye gruplarının çıkar ilişkilerini geliştirdiği, siyasette etkin olabildikleri ve kendilerine nüfuz alanı yaratmak suretiyle dolaylı rant yaratabildikleri bir araç olarak da kullanılabiliyor. Bu bağlamda, Çin Süper Ligi’ndeki, takımların bu kadar büyük transfer harcamalarıyla vetaran yıldızları transfer etmelerine bir de böyle bakmak gerekiyor. 200 milyona yakın futbol izleyicisinin olduğu bu ülke, futboldan endüstriyel anlamda para kazanmak ve dünyaya açılmak istiyor. Sahip olduğu insan potansiyeli ve gelişen teknolojisi ile dünya pazarı üzerinde, rakibi ABD ve AB karşısında güç dengesini kendi lehine değiştirmek istiyor. Bu egemenlik savaşında bu anlamda spor, özellikle de futbol önemli bir enstrüman.
Devlet sermaye gruplarını futbola yönlendiriyor
Devlet yönetiminde söz sahibi Çin Komünist Partisi, yukarıda bahsettiğimiz nedenlerden dolayı, büyük sermaye gruplarına futbolu finanse etme görevi verebiliyor. Bu bağlamda, Shanghai Senhua, Guangzhou, Shandong Lunen, Jiangsu gibi kulüplere önemli tutarda para akışı olduğu gözlemlenebiliyor. Örneğin Sportif alanda büyük bir etkinliği ve gücü olan Shanghai Greenland Shenhua isimli büyük yatırım ortaklığı, Shanghai Senhua kulübünü finanse ediyor. Yine Guangzhou Evergrande kulübü ülkenin en büyük emlak firmalarından olan Evergrande grubu tarafından satın alındı.Devletin yönlendirmesiyle yine, Çin sermayesi Avrupa'da futbol kulüplerine ortak olmaya başladı. Nitekim, geçen yıl Çin’in medya, eğlence, spor ve internet şirketi CMC, 400 milyon dolarlık bir yatırımla, İngiltere Premier Lig ekiplerinden Manchester City’nin yüzde 13 hissesine ortak olmuştu.
Transferlere astronomik paralar harcanıyor
Çin kulüplerinin son aylarda İngiltere dışında tüm Avrupa ülkelerini gride bıraktığı ve neredeyse İngiliz kulüpleri kadar transfer harcaması yaptıkları görülüyor.
Öyle ki Çin kulüpleri transfere Şubat 2016 itibariyle, yaklaşık 260 milyon euro harcadı. İngiliz kulüplerinin harcadığı rakam ise 295 milyon euro civarındaydı.
Geçen Ocak ayında Chelsea’nın Brezilyalı orta saha oyuncusu Ramires, Jiangsu tarafından 28 milyon Euro karşılığında transfer edilmişti. Bu transfer, ülke tarihinin en yüksek bedelle yapılmış futbol transferi olarak kayıtlara geçmişti ki, en son Atletico Madrid'den Kolombiyalı forvet Jackson Martinez 45 milyon Euro transfer bedeliyle Çin Süper Ligi'ne transfer olarak bu rekoru kırmış oldu.
Yine, Roma'dan Gervinho Habei Fortune takımına 15 milyon euro karşılığında transfer oldu. Inter’in Kolombiyalı defansif orta saha oyuncusu Guarin, Shanguai Shenua takımına 12 milyon Euro karşılığında transfer edildi. Brezilyalı oyuncu Renato Augusto Beijing Guoan’a 8 milyon Euro’ya gitti. Geçen yaz döneminde Paulinho, Demba Ba, Robinho, Asamoah Gyan Çin’e giden oyuncular olmuştu.
Şubat'ta 2016'da Beşiktaş'tan Ersan Gülüm 7 milyon euroya, Galatasaray'dan Burak Yılmaz 8 milyon euroya Çin Süper Ligi'ne transfer oldular.
Transfer şampiyonu son beş yılın şampiyonu
Guangzhou Evergrande, Ekim ayında Çin'de üstüste beşinci kez şampiyon olmuştu.2013 ve 2015'te Asya Şampiyonlar Ligi'ni de kazanan kulübün teknik direktörü, 2002'de Brezilya'yı dünya şampiyonu yapan Luiz Felipe Scolari. Kulübün çoğunluk hisseleri emlak şirketi Evergrande ile internet devi Alibaba'ya ait.
Kulüpler en fazla beş yabancı oyuncu oynatabiliyorlar
Çin Süper Ligi’nde takımların kadrolarına alabileceği yabancı oyuncu sayısı en fazla beş. Bu kontenjanlardan birisi, Çin dışındaki bir Asya ülkesinden gelecek oyuncuya ayrılmış. Yani Asya dışından sadece dört oyuncuyu kadrosunda tutabiliyor bir Çin Süper Lig ekibi.
Çin federasyonu uzun vadeli stratejik planlar yapıyor
Bugün dünya ekonomisi ve ticaretine yön veren Çin devleti, futbolda da bu etkinliğe ve güce ulaşmak istiyor. Bu amaçla tüm ülkede altyapı yatırımlarına büyük ağırlık veriyor ve önemli bütçeler ayırıyor. Bu kapsamda hükümet Çin'in Dünya Kupası'nı düzenleyebilecek bir organizasyonel yetkinliğe ulaşmayı hedefliyor.
Çin süper ligi'nin değeri 470 milyon euroya ulaşıyor
Çin Süper Ligi'nde 16 Takım mücadele ediyor ve bu takımların bonservis bedelleri üzerinden Lig değeri Şubat 2016 itibariyle 468 milyon euroya ulaşmış durumda. Buna göre ortalama takım değeri 29.2 milyon euro ve bu ligde oynayan yabancı oyuncu sayısı ise 89. Ortalama seyirci sayısı ise 20 binlerde.
Çin futbolda söz sahibi olabilir mi?
Çin'de eski sosyalist gelenekten gelen bir olimpik sporlara yatkınlık ve spor anlayışı bulunuyor. Futbol ise sahip olduğu endüstriyel ve finansal özelliklerle daha kapitalist bir oyun olarak Çin halkı tarafından algılanıyor. Çin halkında yaygın bir futbol sevgisi bulunmuyor. Geçmişten gelen bir futbol kültürüne ve birikimine sahip değiller. Ekonomik alanda olduğu gibi Avrupa ve Amerika'ya karşı sağladıkları üstünlüğü, bu alanda da sağlamaları çok kolay görünmüyor. Ancak, sahip oldukları finansal olanakları kullanarak, Çin futbolunu bu stratejilerle dünya gündemine taşıyabilirler ama Avrupa'nın sahip olduğu sportif ve mali rekabet üstünlüğüne ulaşmaları çok olanaklı görünmüyor.