Çin ekonomisi neden tökezliyor?
Paul KRUGMAN (New York Times yazarı)
İki yıl önce Çin yükseklerde uçuyordu. Onlarca yıllık mucizevi büyüme, son derece fakir bir ulusu, bazı ölçütlere göre Amerika'nınkinden daha büyük olan gayrisafi yurtiçi hasılası olan bir ekonomik süper güce dönüştürmüştü.
Çin'in COVID'e agresif tepkisi geniş çapta övüldü. Ama şimdi Çin tökezliyor. Aslında, Çin şu anda deflasyon yaşıyor. Peki ne ters gitti? Çin düşüşünü tersine çevirebilir mi, ve dünyanın geri kalanı, özellikle ABD nasıl tepki vermeli? Bazı analistler, Çin'in tökezlemesini mevcut liderliğinin politikalarına bağlıyor.
Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü Başkanı Adam Posen'e göre, Çin "ekonomik olarak uzun süren COVID"den muzdarip oldu. Ama ben de Carnegie Endowment’tan Michael Pettis’in içinde bulunduğu ekipteyim, Çin’in sorunlarının sistematik olduğuna inananlardanım. Temel nokta, Çin'in çeşitli şekillerde özel tüketimi bastırmasıydı.
15 veya 20 yıl önce, Çin GSYİH’sı büyük ölçüde Batı teknolojisini yakalayarak yılda yüzde 10'a kadar büyüyebildiğinde bu çok zor değildi: Hızla büyüyen bir ekonomi, büyük miktarlarda sermayeden iyi yararlanabilir. Ancak Çin zenginleştikçe, hızlı üretkenlik artışlarının kapsamı daralırken, çalışma çağındaki nüfus artışı durmuş ve azalmaya başlamıştır. O halde, kaçınılmaz olarak büyüme yavaşladı. Peki Çin çökmüş durumda mı? Posen bunun “Çin'in ekonomik mucizesinin sonu” olduğunu iddia etmekte haklı mı?
Ben buna güvenmezdim. Adam Smith'in bir keresinde belirttiği gibi, "Bir ulusta büyük bir yıkım vardır." Çin bir süper güç ve şu anki tökezlemeleri muhtemelen bu durumu sona erdirecek gibi değil. Ayrıca Çin, büyümesini sürdürülebilir kılabilecek reformlara tuhaf bir şekilde direnirken, bu direnişin sonsuza kadar devam edeceğini varsayamayız. Ve Çin'in sorunları ABD için ne anlama geliyor? Biden yönetimi, Çin'e karşı çok sert bir tavır aldı - pratikte, sert konuşan ancak çoğunlukla etkisiz bir şekilde ortalıkta dolaşan Donald Trump'tan çok daha sert.
ABD hükümeti şu anda Çin'e bağımlılığı azaltmak için yarı iletken üretimini teşvik ediyor, gelişmiş silicon çiplerin ihracatını engellemeye çalışıyor ve son zamanlarda Çin'deki bazı yüksek teknoloji yatırımlarını yasaklıyor. Çin'in küresel hakimiyete giden yolu yok oluyor gibi göründüğüne göre, bu eylemler artık gereksiz hale mi geldi? Hayır. Liderliği her geçen yıl daha otokratik ve daha düzensiz hale gelen bir süper gücün gelecekteki olası eylemleri hakkında endişelenmek için yabancı düşmanı olmanıza gerek yok.
Bu süper gücün zarar verme yeteneğini azaltmaya çalışmak, birçok insanı tedirgin etse de mantıklı. Çin'in pek çok kişinin beklediği kadar süper güç olmama olasılığı da bu hesabı değiştirmiyor. Çin'in iç sorunları onu küresel güvenlik için daha az değil, daha fazla tehlike haline getiriyor.