Çiğ sütte kritik ihale…

Her gün Türkiye'nin değişik bölgelerinden üreticiler telefon açıyor. Hepsinin söylediği aşağı yukarı aynı: "Ali Bey, sanayici telefon etti, süt fiyatını düşüreceklerini, faturaları buna göre kesilmesini istedi."

Çiğ süt fiyatının kimi bölgelerde litre başına 10 kuruş, kimi bölgelerde ise 12.5 kuruş düşürüldüğünü söyleyen var. Elimizde yazılı bir belge yok. Fakat, bugün yarın 15 günlük çiğ sütün bedelini ödeyecek firmalar var. Bu firmaların ödemelerinden fiyatın düşürülüp düşürülmediği daha iyi anlaşılacak.

Daha önce birkaç kez yazdık. Çiğ süt fiyatındaki dalgalanmalarda telefonun rolü büyük. Çünkü, Türkiye'de ne yazık ki, çiğ sütün fiyatı telefonla belirleniyor. Sanayici üreticiye telefon ederek "fiyatı düşürdüm" diyor. Bu fiyatı kabul etmezse sütünü almayacağını söylüyor.

Çaresiz üretici, sütünü satabilmek için diğer sanayicileri arıyor. Fakat hepsi sözleşmiş gibi aynı yanıtı veriyor.  Sanayiciler fiyat konusunda kendi aralarında anlaşıyor. Fakat Rekabet Kurumu'ndan ceza yememek için yazılı belge bırakmıyorlar.

Savcılar, süt sanayicilerinin kendi aralarındaki telefon konuşmalarını ve çiğ süt üreticileri ile yapılan konuşmaları dinletse bir çok gerçek ortaya çıkacak. Anlaşarak fiyat belirleyenler rekabeti ihlalden milyonlarca lira cezaya çarptırılabilir.

Şu sıralar telefonlar yine yoğun bir şekilde çalışmaya başladı. Köy-Koop'un Ocak-Şubat-Mart dönemini kapsayan 3 aylık ihalesinde Biga'da belirlenen çiğ sütün 85 kuruşluk litre fiyatı  ihale süresi dolmadan düşürülmeye çalışılıyor.

Köy-Koop Genel Başkanı Mehmet Özkurnaz, fiyat konusunda ciddi bir baskı olduğunu doğruluyor. Ancak, fiyatı kesinlikle düşürmeyeceklerini ve sanayici fiyatı düşürürse yaptıkları sözleşme doğrultusunda hukuki yollara başvuracaklarını söylüyor.

Telefonla görüştüğümüz Mehmet Özkurnaz bu ay sonunda yapılacak ve Nisan-Mayıs-Haziran dönemini kapsayacak 3 aylık ihale için bugün sanayicilerle Çanakkale'de Truva Oteli'nde saat 13.00'te buluşarak ön görüşme yapacaklarını söyledi. Bu ön görüşme doğrultusunda ay sonunda da 3 aylık fiyatın belirleneceği kritik ihale yapılacak.

Mehmet Özkurnaz, ay sonunda yapılacak ihalede çiğ süt fiyatının kesin olarak düşeceğini ve  maksimum 75 kuruş, minimum 70 kuruş olacağını tahmin ediyor. Bu tahmin çiğ süt üreticilerinin endişelerini doğruluyor. Mart ayında fiyat indirimine karşı bir direniş olsa bile, önümüzdeki üç aylık dönemde çiğ süt fiyatı en iyimser tahminle 10 - 15 kuruş düşecek. Biga'da yapılacak ihale baz alınarak diğer bölgelerde üreticilerle sözleşmeler yapılacak.

Çiğ süt fiyatının düşürülmesinin ekonomik hiçbir gerekçesi yok. Özellikle üretici açısından bakıldığında bu dönemde yem fiyatı düşmeyecek, daha da artacak. Diğer giderler de artacak.

Çiğ süt fiyatındaki düşüş tüketiciye yansıtılacak mı?

Bugüne kadar hiç yansımadı. Çiğ süt fiyatı ne kadar düşerse düşsün, tüketicinin marketten aldığı paket sütün, yoğurdun, peynirin fiyatı düşmüyor, aksine artıyor. Her zaman olduğu gibi hem üretici hem tüketici kaybedecek, az sayıdaki sanayici kazanacak.

Fiyat düşüşü ile ne olacak?

Tıpkı 2008'de olduğu gibi çiğ süt fiyatındaki düşüş, binlerce süt ineğinin kesime gitmesine neden olacak. Hayvan varlığı azaldığı için birkaç ay sonra et fiyatı artacak. Bu kısır döngü Türkiye'de hayvancılığı yok edecek. Bu politikalarla Türkiye, bir süre sonra et, süt ve diğer hayvansal ürünleri ithal etmek zorunda kalacak.

Çiğ süt fiyatındaki dalgalanmanın bir başka tehlikeli yönü var. Sanayiciler fiyatları kısa süreli dönemler itibariyle artırarak mandıraların, küçük işletmelerin çiğ süt almasını önlemeye çalışıyor. Süt alamayan işletme çalışamadığı için kapanıyor. Bazı küçük işletmeler ve mandıralar ise yüksek fiyattan süt alarak üretime devam etmeye çalışırken taahhütlerini yerine getiremeyerek ya el değiştiriyor veya tamamen kapısına kilit vuruyor. Her dalgalanmada birkaç mandıra veya küçük işletme sektörden çekiliyor. Yakın zamanda mandıralar bir bir kapanınca piyasa tamamen büyüklere kalacak. Sektör açısından en büyük tehlike bu.

Çiğ süt fiyatındaki düşüşten şikayetçi olan sadece küçük ve orta ölçekli hayvancılık işletmeleri değil. Son yıllarda kurulan 2 bin- 3 bin, hatta 5 bin başlık hayvancılık işletmelerinin sahipleri de şikayetçi. Bu kadar büyük yatırım yaparken, kaliteli süt ihtiyacını karşılamayı ve para kazanmayı düşünen büyük işletmelerin sahiplerinin geleceği de süt sanayicisinin iki dudağı arasında. Sanayici telefon ederek "süt fiyatını düşürdüm" dediğinde, yapacakları bir şey yok.

Özetle, ay sonunda çiğ süt için kritik bir ihale yapılacak. Çiğ süt fiyatının düşeceğine kesin gözüyle bakılıyor. Fiyat düşüşü nedeniyle maliyetinin altında süt satmak zorunda kalacak üretici, ineğini kesime gönderecek. Bunun faturası ülkeye çok ağır olacak. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bunun farkında mı? Farkındaysa ne gibi önlemler almayı planlıyor?