Çiftçilerin yüzde 76'sı mazot gübre ve analiz desteği alıyor

Tarımda üretim planlamasının en önemli aracı olan desteklemelerle ilgili Tarım Bakanlığı tarafından etki analizi yapılmıyor. Her yıl bütçeden ayrılan belli bir kaynak, amacı ve hedefi olmadan çiftçilere para olarak dağıtılıyor. 2016 yılında çıkarılan Tarım Yasası'na göre Gayri Safi Milli Hasıla'nın en az yüzde 1'inin tarıma destek olarak verilmesi öngörülüyor. Ancak yasaya rağmen 12 yıldan bu yana verilen doğrudan destek, Gayri Safi Milli Hasılanın sadece yüzde 0.5'i oranında kalıyor.

Desteklerin üretim maliyetleri, ürün seçimi, yatırım kararlarındaki etkilerine bakmaksızın her yıl bütçeye konulan milyarlarca lira para dağıtılıyor. Etki analizi yapılmadığı için verilen destek,hibe ve kredilerin üretimi, ürün desenini nasıl etkilediği net olarak bilinmiyor.
Bu konuda son dönemde bazı özel araştırma kurumlarının yaptığı anket ve saha araştırmaları desteklerle ilgili bazı ipuçları veriyor. O çalışmalardan birisi de; "2017 Türkiye Tarımsal Desteklemeler Saha Araştırması".

Üreticilerin tarımsal hibe ve destekler ile ilgili temel sorunlarını, tarımsal hibe ve desteklerden faydalanma şekillerini ve bu konuda devletten beklentilerini ortaya koymak amacıyla Frankfurt School of Finance & Management (Frankfurt School) tarafından 75 ilde “2017 Türkiye Tarımsal Desteklemeler Saha Araştırması”na göre, 7 bölgede ve 75 ilde görüşülen üreticiler, tarımsal destekleri yetersiz, geç ödenmesini ve bazı ürünlerde destek verilmemesini en önemli üç sorun olarak görüyor.

Politikalardan memnun olanlar sadece yüzde 4

Çalışmaya katılan üreticilere tarımsal hibe ve destekleme politikalarından memnuniyet dereceleri sorulduğunda üreticilerin yüzde 48.27’si memnun olmadığını bildirirken, yüzde 20.48’i ise pek memnun olmadıklarını belirtti. Kısmen memnun olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 13.99 olurken, yüzde 12,47’si kararsız olduğunu yüzde 4.76’sı ise çok memnun olduklarını bildirdi.

Saha araştırması kapsamında görüşülen üreticilere tarımsal hibe ve desteklemeler ile ilgili yaşadıkları en önemli üç sorun sorulduğunda, yüzde 60.24’lük bir oranla miktar ve oranların yetersiz olduğu cevabı ilk sırada yer alırken, “geç ödeniyor” cevabı yüzde 29.71 ile ikinci sırada ve “bazı ürün ve uygulamalara verilmiyor” cevabı ise yüzde 24.84’lük oranla üçüncü sırada yer aldı.

TARSİM yüzde 20,99 orana sahip

Araştırma kapsamında üreticilere sorulan “Son 3 yıldır devletin hangi tarımsal hibe ve/veya desteklerinden faydalandınız?” sorusuna verilen yanıtlar değerlendirildiğinde üreticilerin yüzde 76.57'si dekar başına ödenen gübre, mazot ve analiz desteğinden yararlanıyor. İkinci sırada ise yüzde 35.39 oranıyla sertifikalı tohum, fide ve fidan desteklerinden yararlanılıyor. Üreticilerin yüzde 23.39'u fark ödemesi olarak adlandırılan prim desteğinden yararlanıyor. Fark ödemesi desteklerinden faydalanan üreticiler yoğunlukla çay, fındık, pamuk, mısır ve yağlık ayçiçeği gibi ürünlerin yetiştiriciliğini yapanlar.

Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından verilen düşük faizli kredilerden yararlandıklarını söyleyenlerin oranı ise yüzde 22.31 oldu. Yapılan çalışmada daha çok meyve yetiştiricilerinin yaptırdığı devlet destekli TARSİM sigortası ise yüzde 20.99’luk bir orana sahip Çiftçilerin en az yararlandığı destekler arasında, organik tarım, iyi tarım, kırsal kalkınma proje hibesi, genç çiftçi hibesi, küçükbaş hayvancılık destekleri var.

Hayvancılık desteklerinden yararlanma oranı düşük

Türkiye genelinde daha çok hayvancılık yapan üreticilerin yetiştiriciliğini yaptığı yem bitkileri üretimi desteklerinden faydalananlar ise yüzde 14.30 oldu. Görüşülen üreticilerin yüzde 11.86’sı anaç sığır/buzağı/süt primi ve aşı desteklerinden faydalanıyor. Besicilik ve kesimhane desteklerinden faydalanan üreticilerin oranı ise sadece yüzde 3.95 olarak belirlendi.

Üreticilerin yüzde 16'sı desteklerden yararlanmıyor

Araştırmaya göre, hiçbir tarımsal hibe ve destekten faydalanmadığını bildiren üreticilerin oranı yüzde 16.63 oldu. Bu üreticiler incelendiğinde, hiçbir tarımsal hibe veya destekten faydalanmadığını bildiren üreticilerin sayısının en fazla olduğu bölge Karadeniz Bölgesi. Türkiye genelinde yine hiçbir tarımsal hibe veya destekten faydalanmadığını bildiren en yoğun yaş grubu ise yüzde 23’lük bir oranla 50-59 yaş aralığındaki üreticiler.

Üreticilerin yüzde 43.55’i yani neredeyse yarısı faydalanamama sebepleri arasında, müşterek arazi ve icar arazilerin çok olmasından kaynaklı desteğe ulaşamadıklarını belirtmeleri başta gelmektedir. Tarımsal hibe ve desteklemelerden faydalanmak için üreticilerin ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi) kaydı olması gerekiyor. Miras veya başka sebeplerle fiilen bölünmüş olduğu halde kayıtlara işlenememiş arazilerde üretim yapanlar, kiralanan ancak desteklemeyi arazi sahibinin almak istemesi sebebiyle resmi işlem yapılmayan arazilerde üretim yapanlar, önemli oranda destekleme dışı tutulan sebzecilik ve meyvecilik yapan üreticiler desteklemelere ulaşamayan çiftçiler gurubunu oluşturuyor. Çalışma kapsamındaki üreticilerin yüzde 20.85’i ise "hibe ve desteklere gerek duymuyorum/ihtiyacım yok" yanıtını vermesi dikkat çekiyor.

“Ürettiğim ürüne hibe/destek yok” diyen üreticiler ise, yüzde 17.79 oranında olurken, bu cevabı veren üreticilerin çoğunluğunu sebze yetiştiricilerinin oluşturması dikkat çekiyor. Üreticilerin destek ve hibelerden yararlanmama nedenleri arasında yüzde 14,11’lik bir oran ile prosedürlerin zor olduğu belirtildi. Üreticiler, parçalı arazi varlığının yoğun olmasından kaynaklı, tarımsal hibe ve desteklemelere ulaşmada uygulanan evrak ve prosedür işlerinin her arazi için ayrı yapıldığını ve bu durumun zahmetli olduğunu bu nedenle desteklerden yararlanamadıklarını ifade ediyor..

Üreticilerin yüzde 12.88’inin Tarım Bakanlığının ürün gruplarına göre belirlediği asgari ekim alanlarının altında üretim yapmaları nedeniyle destek verilmediğini,yüzde 7.97’si destek miktarlarının çok düşük olduğunu ve işine yaramadığını belirtti.

Destekler üretim ve yatırım kararını etkilemiyor

Araştırma kapsamındaki üreticilerin yüzde 90.13'ü tarımsal hibe ve destekler olmaz ise tarımsal üretim veya yatırımından vazgeçmeyeceğini belirtmesi, tarımsal hibe ve desteklemelerin, tarımsal üretim ve yatırımların sürdürülebilirliğinde etkisinin olmadığını gösteriyor. Ayrıca tarımsal hibe ve destekler olmadığında tarımsal üretim veya yatırımlarından vazgeçmeyeceğini belirten 738 üreticinin yüzde 64’ü üreteceği ürünü seçerken, yüzde 46’sı ise yatırım kararı alırken tarımsal hibe ve desteklemelerin kararlarını etkilemediğini belirtti.
Üreticilerin yüzde 60.80’i üreteceği ürünü seçerken hibe ve desteklemelerin kararlarını etkilemediğini belirtirken, yüzde 25.49’u kısmen, yüzde 12,69’u ise tamamen etkilediğini vurguladı.

Özetle, devletin verdiği tarımsal destek ve hibelerin amacına uygun, doğru hedefe ve çiftçiye ulaşması için mutlaka etki analizinin yapılması gerekir. Destekler etkin ve doğru kullanıldığında üretim planlaması ve ürün deseninin oluşturulması çok daha kolay olacaktır.
DATE: 24-07-18