“Ceyhan Rotterdam olacak”
Başlıktaki bu söz, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı Projesi'nin mutabakat zaptının imza töreni sırasında dönemin başbakanı tarafından söylenmişti. Ancak bugüne kadar Ceyhan'da yeterli gelişme olmadı.
Mevcut petrollere ek olarak, son dönemlerde Türkiye’nin Kuzey Irak enerji kaynakları ile yakından ilgilenmesi ve dolayısı ile de Kuzey Irak petrollerini Ceyhan üzerinden uluslararası piyasaya çıkarmak için yapmış olduğu anlaşmalar ve petrolün test amacıyla da olsa Ceyhan’a akmaya başlaması ile birlikte Ceyhan bugün dünyanın sayılı enerji merkezlerinden biri olmaya her zamankinden daha yakın görünmekte.
Kısaca hatırlamak gerekir ise; Ceyhan Bölgesinde, Irak petrollerini Ceyhan’a taşıyan ve birbirine paralel olan iki hattın yanında, Kırıkkale Rafinerisinde son bulan Ceyhan- Kırıkkale Ham petrol boru hattı ve Batman ve Çevresinde çıkartılan petrolleri dağıtım noktalarına ulaştırmak için yapılan Batman- Dörtyol Ham petrol boru hatları bulunuyor.
Boru hatlarıyla yapılan petrol sevkiyatlarına baktığımızda, BTC ham petrol boru hattından 2007 yılında 210.352 bin varil petrol sevkiyatı yapılırken bu rakam günümüze kadar istikrarlı bir şekilde sürmüş ve günümüzde bu rakam 250.000 varil civarına çıkmış bulunmakta. Oysa Irak’tan gelen petrol boru hatlarına baktığımızda Irak’ın içinde bulunduğu karışıklıklardan ve bunun sonuçlarından biri olan sabotaj vb. nedenlerden dolayı petrol sevkiyatında ciddi iniş çıkışlar olduğunu görüyoruz. Irak’tan 1999’da 305.716 bin varil olan petrol sevkiyatı 2000’li yıllarda 12.930 bin varile kadar inmiş, 2012 yılında 145.626 bin varil olan petrol sevkiyatı 2013 yılının ilk 11 aylık verilerine göre 83.927 bin varili ancak bulabilmiş.
Kuzey Irak enerji kaynakları ile ilgili olarak Türkiye’nin yürütmüş olduğu politikalar ve yapmış olduğu anlaşmalardan sonra Kuzey Irak petrolü mevcut Irak-Türkiye ham petrol boru hattına yapılan eklemeyle birlikte Ceyhan’a akmaya başladı. Gerçi paranın hangi ülke ve bankada tutulacağından, petrol gelirlerinin paylaşılmasına kadar henüz çözülemeyen birtakım sorunlar bulunmakta. Ancak Kuzey Irak petrolünün Ceyhan’a akmaya başlaması erinde geçinde geç ve zor da olsa sorunların çözüleceği anlamına geliyor.
Türkiye’nin dünya ham petrol ticaretinde yüzde 3'ler civarındaki payı, Kuzey Irak petrolünün de Ceyhan’a akmaya başlaması ile birlikte daha da artacak. Artan bu ticaretin getirisinden daha fazla istifade etmek isteyen Türkiye, petrolün sadece taşınıp tankerlerle uluslararası alana çıkışının ötesine geçmek durumunda. Ancak Ceyhan bölgesi ve Türkiye buna hazır mı derseniz cevap maalesef evet olamıyor.Bölgede milyarlarca liralık yatırımlara ihtiyaç bulunmakta. Oysa Ceyhan’da rafineri, petro kimya tesisleri başta olmak üzere enerji yatırımlarının önünü açmak için 2007 yılında ilan edilen Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi’nin kamulaştırma çalışmaları dahi bitirebilmiş değil. Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi’nin kurulduğu günlerde bölgeye ulusal ve uluslararası yatırımcılar rafineri ve petro kimya tesis yatırımlarını gündeme almışlardı. Ancak geçen zamanla birlikte bu yatırımcıların çoğu yatırım planlarını ya durdurdular ya da yatırım kararlarından tamamen vazgeçtiler. Bunlardan sadece Çalık Grubun rafineri yatırım planı devam etmekte ancak orada da henüz inşat aşamasına geçilemedi. Bu yatırımın da gerçekleşip gerçekleşmeyeceği yönündeki soru işaretleri henüz ortadan kalkmış değil.
Özellikle Kuzey Irak petrollerinin çıkartılmasından taşınmasına kadar söz sahibi olmak arzusundaki Türkiye, yüz milyonlarca varil petrolün indiği Ceyhan bölgesinde bir yandan da petrolün işlenmesine dayalı sanayinin kurulması çalışmalarını hızlandırmak durumunda. Türkiye sadece Ceyhan'ı değil tüm Doğu Akdeniz Bölgesini rafineri ve petro kimya sanayi yatırımları başta olmak üzere enerji yatırımları için hazır hale getirip ulusal ve uluslararası yatırımcıların hizmetine sunabilmeli.