Çekirdek aile her ay 43 bin TL vergi ödeyecek
Türk halkının vergi yükü 2025 yılında daha da ağırlaşacak. Gelecek yıl enflasyonun çok üzerinde bir oranda artışla 11,1 trilyon liraya ulaşması öngörülen tahsilat hedefine göre ödenecek verginin günde ortalama tutarı 30,5 milyar liraya denk geliyor.
Geçen yıl ilk yarıda iyice bozulan kamu mali dengelerini düzeltmek için ekonomi yönetiminde değişikliğe gidilmiş, haziranda iş başına gelen yeni yönetimce temmuzda çıkarılan ek bütçe ile yeni vergiler getirilmiş ve vergi artırımlarına gidilmiş, 2023 yılının tümündeki vergi tahsilatı 4,5 trilyon liraya ulaşarak önceki yıldakinin iki katına çıkmıştı.
Geçen yıl eylül ayında hazırlanan 2024-2026 dönemi Orta Vadeli Programı’nda (OVP) bu yılın tümündeki vergi gelirinin ise 7,4 trilyon lira olması hedeflenmişti. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bu yılın ilk sekiz ayı itibarıyla açıkladığı gerçekleşmelere göre bu dönemde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 69,6 artışla 4,4 trilyon liraya ulaştı. Geçtiğimiz günlerde hazırlanan 2025-2027 dönemine ait yeni OVP’de ise 2024 yılının tümünde devletin vergi gelirinin 7,6 trilyon lira düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edildi.
Bütçede son tarih 17 Ekim
Cumhurbaşkanlığı’nca hazırlanan Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi, Anayasa’nın 161’inci maddesi ve 5018 sayılı Kanunun 18’inci maddesi uyarınca mali yılbaşından en az yetmiş beş gün önce (17 Ekim) Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulması gerekiyor. 2025 yılı bütçe yasası, OVP’de öngörülen bütçe hedeflerine göre hazırlanacak.
TBMM Başkanlığ’ına sunulan teklif, aralık ayında kurum bazında görüşme takvimine göre Plan ve Bütçe Komisyonu ve Genel Kurul’da görüşülerek kabul edildikten sonra yasalaşarak yürürlüğe girecek. OVP hedeflerine göre hazırlanan bütçe büyüklükleri TBMM’deki görüşme sürecinde büyük oranda korunuyor, ancak verilen tekliflerle küçük değişiklikler olabiliyor.
2025 vergi geliri 11 trilyonu aşacak
Ekonominin üç yıllık yeni yol haritası niteliğindeki 2025-2025 OVP’de yer alan projeksiyonlara göre 2025 yılında toplam bütçe gelirlerinin yüzde 41,2 artışla 12,8 trilyon liraya, bütçe harcamalarının ise yüzde 31,4 artışla 14,7 trilyon liraya ulaşması, yıllık bazda 2,1 trilyon lira bütçe açığı verilmesi öngörülüyor.
2025-2027 döneminde ait OVP’de, 2025 yılı toplam vergi tahsilatı 11 trilyon 138,8 milyar lira olarak hedefleniyor. Bu da 2024 yılı gerçekleşme tahminine göre yüzde 46,5 oranında bir cari artışa denk geliyor. OVP’de tüketici fiyatları bazında (TÜFE) 2025 yılı enflasyon hedefi ise yüzde 17,5 olarak öngörülüyor. Buna göre toplam vergi gelirinde gelecek yıl yüzde 26,6 oranında bir “reel” artış hedefleniyor.
2024 gerçekleşme tahmini tutarsa ve 2025’te öngörülen vergi geliri tutarına ulaşılırsa, bu yıl günde ortalama 20,8 milyar lira olan kişi başına vergi ödemesi, gelecek yıl 30,5 milyar liraya yükselmiş olacak.
Devletin faiz yükü de artıyor
Devlet hızla büyüyen iç ve dış borçlar dolayasıyla 2025’te ağır bir faiz yükünü sırtlanacak. Mevcut borç projeksiyonları, bu yıl ilk dokuz ayda diğer bütçe harcamalarındaki artışların çok üzerinde büyüyen iç ve dış borç faiz ödemelerinin 2025’te de artış ivmesini koruyacağını gösteriyor.
Yeni OVP’de yer alan projeksiyonlara göre faiz ödemeleri 2025’te cari olarak 50,3, reel bazda yüzde 27,9 artışla yüzde 1 trilyon 950 milyar liraya ulaşacak. Buna göre 2025 yılında devlet günde ortalama 5,3 milyar lira faiz ödemesi yapacak.
Her 100 TL verginin 17,5 TL’si faize
Geçen yıl yüzde 15’e yükselen faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı, OVP’de öngörülen gerçekleşme tahminlerine göre bu yılın tümünde yüzde 17,1’e, 2025’te yüzde 17,5’e kadar çıkacak. Başka deyişle vergi gelirlerinden her türlü kamu hizmeti için kullanılmak üzere geriye yüzde 82,5’lik bir bölüm kalacak. Buna göre gelecek yıl vergi gelirlerinin enflasyonun çok üzerinde artırılacak olmasına karşın, faizin vergiye oranı da yükselmeye devam edecek.
Faiz ödemelerinin vergi gelirlerinden aldığı pay 2017’de yüzde 10,6’ya kadar düşmüştü. 2018’de yüzde 11,9 olan bu oran izleyen dönemde yükselişini sürdürerek özellikle pandemi döneminin ilk yılı olan 2020’de yüzde 16,1’e çıkmıştı. 2022’de yüzde 13,2’ye kadar gerileyen faiz ödemelerinin vergi gelirine oranı kamu borcunun hızlı bir büyüme kaydettiği 2023’te ek vergilerle sağlanan vergi gelir artışına rağmen tekrar yükseldi.