Çaya 'denetim' geliyor

Önceki gün Rize’de çay sektörünün tüm tarafları ile bir araya gelen Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, çay için Ankara’da bakanlık bünyesinde bir daire başkanlığı kurma kararı aldı. Alınan bu karar çayın tarladan bardağa geçen süre içinde denetlenmesi için ilk adım olacak. Öte yandan Türk çayının standartı da yeniden belirlenecek. 

Sektör kısa bir süre önce Çay Kanunu’nun çıkması için girişimlerde bulunmuştu. Bu kanunla bir Çay Üst Kurulu ve Çay İhtisas Borsası kurulması talep edilmişti. Ancak çay üreticisi Çaykur’un fiyatları regüle etme görevini üstlendiğine dikkat çekerek, çıkarılacak kanunun Çaykur ve Çaykur üreticisine zarar vermeyecek bir yapıda olmasını talep ediyor. 

197 faal çay fabrikasının bulunduğu Türkiye’de iktisadi devlet teşekkülü olan Çaykur’un 45 fabrikası bulunuyor. En fazla çay fabrikası 154 tesisin bulunduğu Rize. Doğu Karadeniz’in en önemli geçim kaynaklarından olan çayda Trabzon’da 29, Giresun’da 10, Artvin’de 4 fabrika bulunuyor. Türkiye çay tüketiminde kişi başına 3 kilogram çay ile dünya birincisi, üretimde ise dünya beşincisi. 

Toplantının ardından DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Rize Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erdoğan, “Önce bir toplantı yapılarak bölge tarımı değerlendirildi. Önceki gün ise Rize’de sadece çayın tartışıldığı bir toplantı düzenlendi. Çayın geleceğinin ne olacağını masaya yatırdık” diye konuştu. Başkan Erdoğan, “Toplantıda önemli kararlar çıktı” diyerek; şunları söyledi: “Maddelerden biri kimyasal gübre kullanılmaması ve çevreye duyarlı gübrenin kullanılması yönündeydi. Çay hasadı ve taşıması konusunda da çalışma yapılacak. Bir diğer konu ise çayın stantardı. Sanayide çayın üretim stantardı oluşturulmalı. Örneğin elinize aldığınızda bir Sri Lanka çayını tanırsınız. Yüzde 8’in üzerinde nemi olur, suya attığınızda açılır. Buna benzer bir adımda Türk çayı için olmalı. TSE’nin de standartı değişecek. Bir üretici çay paketine bakınca bunun kalitesini görebilecek. Pakette ya 1. Sınıf, 2. Sınıf çay yazacak ya da A Kalite, B Kalite gibi ibareler olacak. Ayrıca bir de paketleme konusu var. Çay bizim bölgemizde işleniyor. Ama Türkiye’nin dört bir yanında paketlenebiliyor. Ağrı’da da Mersin’de de çay paketlenebiliyor. Bu çayların hangi yollardan alındığı belirlenecek. Böylece kaçak çay paketlenmesinin önüne geçilecek.” 

Erdoğan, toplantıda alınan kararlarla tarladan bardağa çayın denetleneceği bir sistem kurulacağını belirterek, “1924 yılında TBMM’de çay ekiminin başlamasına yönelik bir karar alındı. Çayın neredeyse 100 yıllık bir serüveni var. Şimdi 2016’da da inşallah bunun denetimi kurulacak” dedi. 

“Çaykur’a zarar vermeyecek bir kanun kabulümüzdür” 

Toplantıya katılan bir diğer isim Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç ise, “Çaykur’un kaldırılması için çalışan çevrelerle 5 dönemdir uğraşıyorum. Toplantıda da Sayın Bakanımıza ifade ettim. Çaykur’a zarar vermeyecek, Çaykur üreticisine zarar vermeyecek bir kanun kabulümüzdür. Tek güvencemiz bu” diye konuştu.

CHP'de 'çay çalıştayı' yapacak

Öte yandan CHP de çaydaki gelişmeleri mercek altına almak için mart ayı sonunda Rize’de CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun da katılacağı bir ‘Çay Çalıştayı’ düzenleyecek. DÜNYA’Ya açıklama yapan CHP Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, “Tıpkı tütünde ve şekerde olduğu gibi bir Çay Piyasası Denetleme Kurulu’ kurulacak. 

Kurumun başkanını yönetimini hükümet atayacak” diyerek şunları söyledi: “25 yıldır çayın çok pahalıya mal edildiği söylenip duruyor. ‘Dışardan 70 cente alınabilecek çay 1.5 dolara mal oluyor’ deniliyor. 

Önce Çaykur’un pazarlamasını özelleştirecekler, sonra kendisi. Endişemiz Türk tütünü gibi Türk çayını da bitirmeleri. Tütün’de denetleme kurumu kurulmadan önce yerli bir markada Türk tütünü oranı yüzde 60’tı şimdi yüzde 10 bile değil. Türkiye’nin yılda 300 bin ton çay tüketimi var. Dünyada 2-3 milyon ton çay üretimi fazlası var. Bizim pazarımıza göz dikildi. 

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nda hep Çaykur’un dosyası yer aldı. Ancak özelleştirmeyi önce Rizeli bir Başbakan olan Mesut Yılmaz engellemişti sonra da o dönemin Rizeli Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan bunu engelledi. Ancak şu anda geldiğimiz noktada Cumhurbaşkanı ikna edilmiş gibi duruyor. Tam 210 bin aile çaydan geçiniyor. Başka bir geçim kapısı yok. Çay bu bölgenin sosyal devleti. Belge topluyoruz. Çalıştayımızı yapacağız.”