Cari dengede iyileşme devam ediyor

Uygulanmakta olan eko­nomik program, enf­lasyondan sonra ikinci temel hedefi olan cari işlemler açığının küçültülmesi yönünde beklenen sonuçlarını veriyor.

Parasal sıkılaştırmanın etkisiy­le ekonomide yaşanan daralma, cari açıktaki küçülmede etki­li oluyor. Cari işlemler denge­si sekiz ay sonra haziranda 407 milyon dolarla fazla verirken, ilk yarıda açık 16,5 milyar do­larla geçen yılın aynı dönemin­dekinin yüzde 55 altında kaldı. Geçen yıl temmuzdan bu yana küçülen yıllık cari açık ise hazi­ran sonu itibarıyla 24,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

Haziranda cari fazla

Merkez Bankası’nın açıkla­dığı ödemeler dengesi istatis­tikleri kapsamında revize ve­rilere göre, cari açığa yol açan bileşenlerin başında gelen dış ticaret açığı; haziranda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7,8 büyüyerek 4 milyar 139 milyon dolara yükseldi. Ödemeler den­gesi tanımıyla toplam mal ih­racatı haziran ayları itibarıy­la yüzde 7,6 azalarak 18 milyar 683 milyon dolara gerilerken, ithalatının da yüzde 5,2 azala­rak 22 milyar 822 milyon dola­ra gerilemesi, dış ticaret açığın­daki büyümeyi sınırladı.

Bu kapsamda, içinde enerji ürünlerinin büyük ağırlık oluş­turduğu genel mal ticaretinde ihracat yüzde 7 düşüşle 18 mil­yar 534 milyon, ithalat yüzde 1,6 düşüşle 21 milyar 759 mil­yon dolar oldu, bu kategoride aylık bazda 3 milyar 225 milyon dolarlık bir açık verildi. Para­sal olmayan altında aylık net it­halat yüzde 44,1 küçülerek 928 dolar olurken, haziranda 14 milyon dolarlık da net transit ticaret geliri elde edildi.

Taşımacılık, turizm, yurt dı­şı müteahhitlik gibi faaliyetle­rin yer aldığı “hizmetler den­gesi” kapsamında aylık toplam gelir yüzde 6 artışla 10 milyar 220 milyon, giderler yüzde 4,1 artışla 4 milyar 617 milyon do­lar ve net giriş yüzde 7,6 artışla 5 milyar 603 milyon dolar oldu. Hizmetler alanında en yüksek aylık net gelir 4 milyar 790 mil­yon dolarla “seyahat” (turizm) kaleminden elde edildi.

Doğrudan yatırımlar ve port­föy yatırımları kapsamındaki gelir-giderler ile faiz gelir gi­derlerini kapsayan “birincil ge­lir dengesi”nde 1 milyar 55 mil­yon; işçi dövizi, kişisel trans­ferler gibi kalemleri kapsayan “ikincil gelir dengesi”nde de 2 milyon dolar net çıkış yaşandı.

Bu gelişmelerle cari denge haziranda 407 milyon dolarla fazla verdi. Geçen yılın haziran ayında da 768 milyon dolar faz­la veren cari denge, aylık bazda bundan önce en son fazlayı ise Eylül 2023’te vermişti.

Altı aylık açık 16,5 milyar dolar

Geçen yılın ilk yarısında 36 milyar 670 milyon dolar cari açık verilirken, bu yıl aynı dö­nemde açık yüzde 55 (20 milyar 176 milyon dolar) küçülerek 16 milyar 494 milyon dolar düze­yinde gerçekleşti. İlk altı aylık dönemler itibarıyla dış ticaret açığının yüzde 40,2 küçülerek 50 milyar 982 milyon dolardan 30 milyar 485 milyon dolara ge­rilemesi, cari açıktaki küçülme­de belirleyici oldu.

Hizmetler dengesinde altı ayda 21 milyar 401 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinden yüzde 6,9 daha fazla net gelir elde edil­mesi de cari açığı küçültücü etki yaptı. Buna karşılık yılın ilk ya­rısında birincil gelir dengesin­de net 7 milyar 368 milyon, ikin­cil gelir dengesinde ise 42 mil­yon dolarlık net çıkış yaşandı.

Rezervde altı ayda 6,3 milyar dolar erime

Cari açığın finansmanına ba­kıldığında, doğrudan yatırım­larda hazirandaki net 447 mil­yon dolarla birlikte ilk altı ay iti­barıyla toplam net giriş 1 milyar 968 milyon dolara ulaşırken, bu tutar geçen yılın aynı dönemin­deki girişin yüzde 12,6 altında kaldı. Portföy yatırımlarında ise haziranda 591 milyon do­larlık net giriş yaşandı ve ilk al­tı aydaki net giriş 12 milyar 208 milyon dolara ulaştı. Yurt içi bankaların yurt dışı muhabirle­rindeki efektif ve mevduat var­lıkları, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, genel hü­kümet, bankalar ve reel sektö­rün yurt dışından sağladığı kre­dileri kapsayan “diğer yatırım­lar” kaleminde haziran ayında 972 milyon dolar çıkış, ilk altı ay itibarıyla ise 7 milyar 573 mil­yon dolar net giriş yaşandı.

“Net hata noksan” kalemin­de izlenen kayıt dışı çıkışlar hazirandaki 775 milyon dolar­lık net girişe rağmen, ilk altı ay itibarıyla 11 milyar 472 milyon dolara ulaştı. Resmi rezervler­de hazirandaki 1 milyar 242 milyon dolarlık artış sonrası, ilk altı ay itibarıyla net erime 6 milyar 275 milyon dolara geldi.

Yıllık açıkta rekor küçülme

Geçen yıl ağustos ayından iti­baren sürekli küçülerek mayıs­ta 24,5 milyar dolara kadar inen yıllık cari açık, haziranda biraz yükselerek 24,8 milyar dolar ol­du. Revize verilere göre geçen yılın temmuz ayı sonunda 56,2 milyar dolara kadar çıkmış olan yıllık cari açık, izleyen dönem­de kesintisiz bir düşüş sürecine girmişti. Hazirandaki kısmi yük­selişe rağmen yıllık cari işlemler açığı bir yıl önceki düzeyinin 28,7 milyar dolar altında gerçekleşti. Cari açıkta Haziran 2023-Hazi­ran 2024 dönemindeki kapanma oranı yüzde 53,6 düzeyinde.

Geçen yılın sonlarında hazır­lanan Orta Vadeli Program’da (OVP) cari işlemler açığının bu yılın tümünde 34,7 milyar dola­ra düşürülmesi hedefleniyor­du. Yıllık cari açık bu yıl şubat sonu itibarıyla 32 milyar dolar­la OVP hedefinin de altına in­mişti ve hazirandaki kısmi yük­selişe rağmen bunun çok altın­da kalmaya devam etti.

Altın ve enerji hariç cari iş­lemler dengesi haziran ayında 4 milyar 549 milyon dolar faz­la verdi. Söz konusu denge bu yıl ocakta 3 milyar 391 milyon, şubatta 1 milyar 746 milyon, martta 817 milyon dolar fazla verirken, nisanda 276 milyon dolarla açık vermiş, mayıs ayı gerçekleşmeleri 3 milyar 471 milyon dolar olmak üzere yine fazla ile sonuçlanmıştı.

Altın ve enerji hariç cari fazla, haziranda geçen yılın aynı ayın­daki 5 milyar 666 milyon dolar­lık fazlanın altında gelmekle birlikte ilk altı aylık dönemler itibarıyla yüzde 81,2 büyüyerek 13 milyar 697 milyon dolar oldu. Haziran sonu itibarıyla son bir yılda bu bazda oluşan cari faz­la 39 milyar 540 milyon dolara ulaştı. Enerji ve altın hariç cari fazlanın geçen yılın haziran so­nu itibarıyla önceki bir yıldaki toplam tutarı ise 44 milyar 902 milyon dolar olmuştu.

Şimşek: Cari açığın yüzde 2’nin altına gerilemesini bekliyoruz

 Hazine ve Maliye Bakanı Meh­met Şimşek, sosyal medya he­sabından haziran ayına ilişkin ödemeler dengesi ve iş gücü verilerini değerlendirdi. Aylık cari dengenin fazla verdiği ha­ziranda yıllık açığın 24,8 mil­yar dolar olduğunu aktaran Şimşek, “İkinci çeyrekte yıllık cari açığın milli gelire oranının yaklaşık yüzde 2,2’ye, üçüncü çeyrekte ise yüzde 2’nin altına gerilemesini bekliyoruz” dedi. Programın iş gücü piyasasın­da kısa vadeli olumsuz etkile­rini gördüklerini belirten Şim­şek, “İşsizlik haziranda yüzde 9,2’ye yükseldi. Ancak bu yıl tek haneli işsizlik oranı öngö­rüyoruz'' diye konuştu.