Cari dengede belirgin iyileşme

-Cari işlemler dengesi eylülde 1,9 milyar $ fazla verdi.

-Altın ve enerji hariç dengede ise 7,1 milyar $ fazla var.

-Dokuz aylık cari açık 40,8 milyar $ oldu, yıllık açık 51,7 milyar $'a geriledi.

-Resmi rezervler eylülde 7,7 milyar $ arttı.

Türkiye’nin ödemeler dengesinde; eylül ayında elde edilen 1,9 milyar dolarlık cari işlem fazlası ile gözle görülür bir iyileşme yaşandı.

Cari işlemler dengesinin aylık bazda fazla vermesi ile ilk sekiz ay itibarıyla 42,7 milyar dolar olan kümülatif cari açık dokuzuncu ayın sonunda 40,8 milyar dolarla Orta Vadeli Program’da (OVP) 2023’ün tümü için yapılan 42,5 milyar dolarlık tahminle uyumlu bir platoya indi. Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı ödemeler dengesi verilerine göre geçen yılın eylül ayında 3 milyar 24 milyon dolar veren cari işlemler dengesi, bu yıl aynı ayda 1 milyar 876 milyon dolar fazla ile oluştu.

Böylece cari denge bu yıl aylar itibarıyla ikinci kez fazla vermiş oldu. Revize verilere göre bu yıl ocakta 10 milyar 494 milyon, şubatta 9 milyar 117 milyon, martta 4 milyar 720 milyon, nisanda 5 milyar 362 milyon, mayısta 7 milyar 762 milyon dolar açık verilirken, 19 aylık kesintisiz açık sürecinin ardından haziranda 716 milyon dolar cari fazla elde edildi, ancak bu trend devam etmedi ve temmuzda 5 milyar 605 milyon dolarla yine yüksek cari açık verildi. Ağustos ayına ait daha önce 619 milyon dolar olan cari açık verisi de 357 milyon dolar olarak revize edildi. Böylece ocak-eylül döneminin kümülatif cari açığı 40 milyar 835 milyon dolarla geçen yılın eş dönemindekinin yüzde 6,9 üzerinde gerçekleşti.

Yıllık cari açık da ağustos sonu düzeyine göre 5 milyar dolara yakın gerilemeyle eylül sonunda 51,7 milyar dolara indi. Yıllıklandırılmış verilere göre geçen yılın eylül ayında 39,4 milyar dolar olan son bir yıldaki cari açık, izleyen dönemde sürekli yükselerek bu yılın mayıs ayında 60 milyar doları aşmış, izleyen aylarda ise gerileyerek ağustos sonu itibarıyla 56,6 milyar dolar olmuştu.

Ödemeler dengesindeki tanımıyla ihracat, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2,7 azalarak 21,8 milyar dolar olurken, ithalat ise yüzde 16,4 düşüşle 25,5 milyar ve böylece dış ticaret açığı yüzde 54,5 küçülerek 3,7 milyar dolar oldu. Dokuz aylık dış ticaret açığı ise 72,3 milyar dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 6,4 üzerinde oluştu.

Bu kapsamda genel mal ihracatı eylülde yüzde 4,7 düşüşle 21,2 milyar, ithalatı ise yüzde 15 düşüşle 23,5 milyar dolar, açık da yüzde 57,2 küçülerek 2,3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Genel mal ihracatı dokuz ayda geçen yılın eş dönemine göre yüzde 2,9 azalışla 181,5 milyar, ithalatı da yüzde 4,9 düşüşle 231,8 milyar dolar oldu; açık 50,3 milyar dolarla geçen yılın ilk dokuz ayındakinin yüzde 11,2 altına indi.

9 aylık net altın ithalatı 22 milyar dolar

Parasal olmayan altında aylık ihracat yüzde 357 artışla 553 milyon dolar, ithalat yüzde 30,7 düşüşle 1 milyar 909 milyon dolar oldu; böylece altın ticaretindeki açık geçen yılın aynı ayına göre yüzde 48,5 küçülerek 1 milyar 356 milyon dolar oldu. Ocak-eylül dönemi itibarıyla altında 2 milyar 409 milyon dolarlık ihracata karşılık 24 milyar 541 milyon dolarlık ithalat yapıldı. OVP’de bu yılın tümünde 27,3 milyar dolar düzeyinde tahmin edilen net altın ithalatı ilk dokuz ay itibarıyla yüzde 95,7 büyüme ile 22 milyar 132 milyon dolara ulaştı.

Öte yandan transit ticaret işlemlerinden de aylık bazda 14 milyon, ilk beş ayda toplam 160 milyon dolarlık bir net gelir elde edildi. Taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan ‘hizmetler dengesi’nde aylık net gelir 6 milyar 253 milyon dolarla, geçen yılkinin yüzde 4,5 üstünde geldi. Net hizmetler geliri ilk dokuz ayda ise yüzde 5,9’luk bir artışla 39 milyar 769 milyon dolar oldu.

Hizmet gelirlerinin büyük bölümünü oluşturan turizm kapsamında seyahat gelirleri, OVP’de bu yılın tümü için 49 milyar dolar öngörülürken, ilk dokuz ayda 32 milyar dolarda kaldı. Eylül ayında, doğrudan ve portföy yatırımı gelir-giderleri ile faiz gelir-giderini kapsayan birincil gelir dengesinde 851 milyon dolar net çıkış; karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesinde ise 131 milyon dolar net giriş gerçekleşti. Ocak-eylül döneminde birincil gelir dengesindeki net çıkış 8 milyar 653 milyon dolar olurken, ikincil gelir dengesinde ise net bazda sadece 309 milyon dolarlık bir giriş kaydedildi.

Portföy yatırımında net giriş

 Eylül ayında gelen ve giden doğrudan yatırımların neti 337 milyon dolar çıkışla sonuçlanırken, portföy yatırımlarında 1 milyar 18 milyon dolar tutarında net giriş kaydedildi. Yurt dışı borçlanmayı gösteren diğer yatırımların neti de 4 milyar 921 milyon dolar giriş olarak gerçekleşti. İlk dokuz ayda net doğrudan yatırım girişi 2 milyar 279 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 64,7 altında kaldı. Geçen yıl çıkış yaşanan portföy yatırımlarında ise bu yıl dokuz ayda 1 milyar 947 milyon dolarlık net giriş gerçekleşti. Diğer yatırımlardaki giriş yüzde 9,9 azalışla 24 milyar 412 milyon dolar oldu.

Rezervde aylık 7,7 milyar dolar artış

Resmi rezervlerde eylülde aylık bazda 7 milyar 663 milyon dolarlık bir artış kaydedildi. Buna rağmen dönemsel olarak hızla büyüyen cari açığın finansmanda kullanılan rezervlerde ilk dokuz ay itibarıyla 10 milyar 958 milyon dolar net erime bulunuyor. Geçen yılın aynı döneminde resmi rezervler 1 milyar 205 milyon dolar artmıştı. Net hata ve noksan kaleminde ağustos ayında 208 milyon dolar giriş yaşandı, ilk dokuz ay itibarıyla kümülatif net giriş 1 milyar 406 milyon dolar oldu.

Çekirdek dengede 7,1 milyar dolar fazla

 Cari işlemler dengesi eylül ayında 1,9 milyar dolar fazla verirken, ithal enerji faturası ve ‘parasal olmayan altın’ dışarıda tutulduğunda aylık bazda fazlanın 7 milyar doların üzerinde olduğu belirlendi. Eylül ayında altın ithalatı hariç aylık cari denge 2 milyar 232 milyon, enerji hariç 5 milyar 762 milyon dolar fazla verirken, ikisi de hariç tutulduğunda ise aylık 7 milyar 118 milyon dolarlık bir cari fazla olduğu dikkati çekiyor. Ocak-eylül itibarıyla ise altın hariç 18 milyar 703 milyon, enerji hariç sadece 562 milyon dolar cari açık verilirken, bu iki kalem hariç tutulduğunda ise 21 milyar 570 milyon dolarlık bir cari fazla olduğu görülüyor.