Cari denge beş ay sonra açık verdi

Türkiye beş ay süren “ca­ri fazla” döneminin ar­dından, sanayi üreti­minde uzun süre sonra yeniden başlayan canlanma eğilimi ile hammadde dış alımı ve parale­linde ithalatın artışa geçtiği, pri­me sezonun geride kalması ile turizm gelirlerinin de mevsim­sel olarak görece azaldığı kasım ayında yeniden cari açık verdi.

Merkez Bankası’nın açıkladığı ödemeler dengesi verilerine göre, Türkiye ekonomisi beş ay aradan sonra kasım ayında 2 milyar 871 milyon dolarla cari işlemler açı­ğı verdi. Aylık açık geçen yılın ay­nı ayındakinin yüzde 9,4 üzerin­de gerçekleşti. Sıkı para etkisiyle ekonomide yaşanan yavaşlama­ya bağlı olarak ithalattaki düşü­şün dış ticaret açığını küçültmesi yanında turizm başta hizmet ge­lirlerindeki artışın etkisiyle tari­hinde bir ilk olmak üzere Türkiye Haziran-Ekim 2024 döneminde üst üste beş ay cari işlemler faz­lası vermişti.

Önceki beş aydaki cari fazlada ekonomideki yavaş­lama etkili olurken, kasımda ca­ri dengenin yeniden açık verme­ye başlaması ise ekonomik faa­liyette canlanma işareti niteliği taşıyor. Ocak-kasım dönemi iti­barıyla cari işlemler açığı 5 mil­yar 606 milyon dolarla geçen yı­lın aynı dönemindekinin yüzde 85,5 altında kaldı. Ekim sonun­da 7 milyar 125 milyon dolara ka­dar inmiş olan “yıllık” bazda cari açık ise izleyen aydaki gelişme ile yükselerek kasım sonu itibarıy­la 7 milyar 372 milyon dolar oldu.

Kasım ayı gelişmeleri

Dış ticaret açığındaki büyüme kasım ayında cari açık verilme­sinin ana kaynağını oluşturdu. Ödemeler dengesi tanımıyla it­halat yüzde 1,2 artarken ihraca­tın yüzde 2 azaldığı kasım ayında dış ticaret açığı; geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 17 artarak 5 milyar 235 milyon dolar oldu.

Bu kapsamda, içinde enerji ürünle­rinin büyük ağırlıkta olduğu ge­nel mal ticaretindeki açık geçen yıla göre yüzde 5 büyüyerek 3 milyar 483 milyon dolar, parasal olmayan altında aylık net itha­lat yüzde 50,8 artışla 1 milyar 769 milyon dolara çıkarken, 17 mil­yon dolarlık bir net transit ticaret geliri elde edildi. Kasım ayında hizmetler dengesi kaynaklı net girişler ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 16,2 daha fazla olmak üzere 3 milyar 725 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

Bu kalem altında taşımacılık hizmetlerin­den 1 milyar 338 milyon, seyahat (turizm) kaleminden 2 milyar 630 milyon dolar gelir elde edil­di. Aylık turizm geliri marttan bu yana en düşük düzeyde gerçek­leşti. Buna karşılık doğrudan ya­tırım ve portföy yatırımı faaliyet­leri kapsamındaki gelir-giderler ile faiz gelir giderlerini kapsayan “birincil gelir dengesi”nde 1 mil­yar 442 milyon dolar çıkış yaşan­dı. İşçi dövizi, kişisel transferler gibi kalemleri kapsayan “ikincil gelir dengesi”nde ise kasında 81 milyon dolarlık bir giriş oldu.

Yıllık açıkta dış ticaretin payı

Yıllıklandırılmış verilere gö­re, kasım itibarıyla 7 milyar 372 milyon dolar olan cari açığın bü­yük bölümü, dış ticaretten kay­naklandı. Kasım itibarıyla son bir yılda 256 milyar 814 milyon dolarlık ihracata karşılık ithalat 311 milyar 388 milyon dolar ol­du ve dış ticaret dengesi 54 mil­yar 574 milyon dolar açık verdi. Son bir yılda hizmetler dengesin­de 47 milyar 88 milyon doları tu­rizmden olmak üzere toplam 60 milyar 902 milyon ve ikincil gelir dengesinde 565 milyon dolarlık net döviz girişi elde edilirken, bi­rincil gelir dengesinde 14 milyar 265 milyon dolar açık oluştu.

Bir yılda net 14,1 milyar dolar portföy yatırımı

Kasım ayı itibarıyla son bir yıl­daki cari açığın finansmanına net doğrudan yatırımlar 4 mil­yar 211 milyon dolar, net portföy yatırımları 14 milyar 90 milyon dolar ve krediler 24 milyar 589 milyon doları katkı verirken; net efektif ve mevduatlar 8 milyar, ticari krediler 4 milyar 905 mil­yon dolar negatif yönlü etki yaptı. Merkez Bankası net rezervinin 4 milyar 28 milyon dolar arttığı son bir yılda, net hata ve noksan ka­leminde izlenen kaynağı belirsiz sermaye hareketlerinde 18 mil­yar 406 milyon dolarlık çıkış ya­şandı.

Enerji ve altın hariç 54,4 milyar dolar fazla

Altın ve enerji hariç cari işlem­ler dengesi kasım ayında 3 mil­yar 443 milyon dolar fazla verdi. Revize verilere göre söz konusu dengede bu yıl ocakta 4 milyar 182 milyon, şubatta 1 milyar 973 milyon, martta 1 milyar 71 mil­yon dolar fazla, nisanda ise 38 milyon dolarlık fazla verilmişti. İzleyen aylarda bu bazda verilen fazla giderek büyümüştü.

Mayıs­ta 3 milyar 874 milyon, haziranda 5 milyon 95 milyon ve temmuz­da 5 milyar 794 milyon dolar olan aylık fazla ağustosta 9 milyar 550 milyon dolara ulaşmış, eylülde 7 milyar 818, ekimde de 7 milyar 114 milyon dolar olmuştu. Buna göre altın ve enerji hariç dengede on bir aylık dönemde 49 milyar 952 milyon dolarlık fazla oluş­tu. Bu bazda kasım sonu itibarıy­la son bir yılda elde edilen fazla ise 54 milyar 430 milyon dolara ulaştı.

"Daha uygun finansmana erişim arttı"

Hazine ve Maliye Ba­kanı Meh­met Şimşek, ödemeler dengesi istatistik­lerini değerlendirdi. Dış finansmana daha uygun koşullarla erişim arttığını söyleyen Şimşek, son bir buçuk yılda reel sektör ve bankacılık sektörünün dış borç çevirme oranlarının sı­rasıyla yüzde 130 ve yüzde 150 seviyesinde gerçekleş­tiğini açıkladı. Şimşek “Cari açığın milli gelire oranının yüzde 1’in altında ve 2024 yılı hedefimizden çok daha olumlu gerçekleşmesini bekliyoruz” diye konuştu.

“Aldığımız tedbirler işe yaradı”

 Ticaret Baka­nı Ömer Bo­lat, tepe nok­tası olan Ma­yıs 2023’te 55,6 milyar dolar olan yıllıklandırılmış cari işlemler açığının son­raki aylarda 48,2 milyar dolar azalarak Kasım 2024 itibarıyla 7,4 milyar dolara gerilediğine dikkat çekti. , Mayıs 2023’te 122,2 milyar dolar olan yıllık dış ticaret açığının 17 ayda 42,8 mil­yar dolar azaldığına işaret eden Bolat, " Mal ve hizmet ihracatını artırmaya yö­nelik destekler ve ithalatı düşürmeye yönelik tedbir­lerin uygulamadaki sonuç­larla cari işlemler açığında önemli gerileme kaydedil­miştir” dedi.