Cari açıkta yeni zirve 48,8 milyar dolar
Türkiye ekonomisi aralık ayında 5,9 milyar dolar cari işlemler açığı verdi. Kesintisiz cari açık verilen dönem 14 aya ulaştı. Yıllık bazda cari işlemler açığı 2022’de 5,7 kat büyüyerek 48,8 milyar dolarla son 9 yılın en yüksek düzeyinde gerçekleşti.
Türkiye ekonomisi, 2022’nin Aralık ayında önceki yılın aynı ayına göre yüzde 86,2 daha fazla olmak üzere 5 milyar 910 milyar dolar cari işlemler açığı verdi. Yılın tümündeki cari açık da 2021’e göre yüzde 574,4 artışla 48 milyar 769 milyon dolara ulaştı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2022’nin Aralık ayına ait ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Buna göre Aralık 2022 ile birlikte kesintisiz cari açık verilen dönem 14 aya ulaşırken, yıllık açık son 9 yılın en yüksek düzeyinde gerçekleşti.
Aralık ayı gerçekleşmeleri
Aralık ayı gerçekleşmeleri Dış ticaret, cari açığı büyüten en önemli alan olmaya devam etti. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 8 milyar 89 milyon dolar olarak gerçekleşti. Taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan hizmetler dengesi kaynaklı net girişler ise 2 milyar 498 milyon dolar oldu.
Doğrudan yatırım, portföy yatırımı ve faiz gelir giderlerini kapsayan birincil gelir dengesi kaleminde net 533 milyon dolar çıkış, karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesi kaleminde ise 214 milyon dolar net giriş kaydedildi. Finans boyutunda bakılınca, doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 374 milyon dolar, portföy yatırımlarında net giriş 828 milyon dolar oldu.
Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 16 milyon dolar net alış ve hisse senedi piyasasında 580 milyon dolar net satış yaptığı görüldü. Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, genel hükümet 2 milyar dolar net kullanım ve bankalar 694 milyon dolar net geri ödeme yaptı. “Diğer yatırımlar” altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 4.109 milyon dolar net azalış kaydetti.
Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 351 milyon dolar net azalış ve Türk lirası cinsinden 31 milyon dolar net artış olmak üzere toplamda net 320 milyon dolar azaldı. Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 250 milyon dolar ve 301 milyon dolar net geri ödeme, genel hükümet ise 745 milyon dolar net kullanım gerçekleştirdi.
Resmi rezervler Aralık’ta net 2 milyar 434 milyon dolar arttı. Ödemeler dengesindeki tanımı ile dış ticarette verilen açık 2022 yılında 89 milyar 719 milyon dolara ulaştı. Hizmetler dengesinde ise 49 milyar 804 milyon dolar fazla elde edildi. Bu kalem altında özellikle seyahat (turizm) kaleminden kaynaklanan net gelirler 37 milyar 123 milyon oldu. 2022 yılında birincil ve ikincil gelir dengesinde ise yaklaşık 9 milyar dolar açık verildi. Bu gelişmelerin sonucunda, Ocak-Aralık 2022 dönemi cari işlemler açığı 48 milyar 769 milyon dolar oldu. Yıllar itibariyle bundan önceki en yüksek cari açık 55 milyar 92 milyon dolarla 2013’te verilmişti.
Net hata ve noksanda tarihi zirve
Finans hesabına bakıldığında; yabancıların 13 milyar 5 milyon dolar getirirken Türk sermayesinin 4 milyar 953 milyon dolar götürdüğü doğrudan yatırımlar cephesinde 8 milyar 52 milyon net giriş olduğu görüldü. Bunun da net 6 milyar 273 milyon dolarlık kısmı, yabancıların Türkiye’de gayrimenkul alımlarından geldi. Portföy yatırımı için Türkler yurt dışına 4 milyar 495 milyon dolar götürürken, aynı dönemde yurt dışı yerleşikler portföy yatırımı için 8 milyar 930 milyon dolar getirdi. Efektif ve mevduatlar ile kredileri kapsayan diğer yatırımlar kaleminde 42 milyar dolarlık azalış yaşanırken, resmi rezervlerde yıllık artış 12 milyar 311 milyon dolara ulaştı. Cari açığın finansmanında; ekonomiye “kaynağı belirsiz giriş” olarak ifade edilen net hata noksan kalemi Ocak-Aralık 2022 döneminde, önceki yıla göre tam yüzde 1.372 (13,7 kat) büyüyerek 24 milyar 200 milyon dolara ulaştı. Bunun ülke tarihindeki en yüksek düzey olduğu belirlendi.
Enerji ve altın hariç 50,8 milyar dolar fazla
Türkiye’nin cari işlemler açığında 2022 yılındaki rekor büyümede; küresel enerji fiyatlarında savaş ve jeopolitik risklere bağlı yüksek artışların etkisiyle büyüyen ithal enerji faturası yanında, genel mal kategorisinde yer alan (rezerv olarak tutulamayan) “parasal olmayan altın” ithalatındaki dramatik artış etkili oldu. Geçen yıl net enerji ithalatı önceki yıla göre yüzde 90,1 artışla 80 milyar 175 milyon, net parasal olmayan altın ithalatı da yüzde 861,7 artışla 19 milyar 387 milyon dolara yükseldi. 2022 yılında cari işlemler açığı 48.769 milyon dolar olurken, enerji hariç ödemeler dengesinin 31 milyar dolar 406 milyon dolar fazla verdiği belirlendi. Altın hariç tutulduğunda cari işlemler açığı 29 milyar 382 milyon dolar olarak gerçekleşti. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabının ise 50 milyar 793 milyon dolar fazla verdiği belirlendi.