Cari açıkta umutlar niye son çeyrekte?

Merkez Bankası, cari açıkla ilgili tüm değerlendirmelerinde normale dönüşün son çeyrekte gerçekleşeceğine vurgu yapıyor. "Uygulanan politikalar sayesinde yılın son çeyreğinden itibaren cari dengede iyileşmenin gözlenmeye başlayacağı" görüşü dile getiriliyor. Bu görüş, neredeyse bire bir şekilde, önceki gün yeni kabineyi açıklayan Başbakan Erdoğan tarafından da ifade edildi. Hatta bu durumu, dünkü yazımızda Başbakan'ın Merkez Bankası tarafından iyi bilgilendirilmiş olmasına bağladık. Öyle ya, Başbakan Erdoğan böylesine teknik bir detayı bilmek durumunda olamazdı. Anlaşılan son dönemin en çok konuşulan ekonomik sorunuyla ilgili olarak Merkez Bankası Başbakan'ı son çeyrekte iyileşme olacağı konusunda bir anlamda ikna etmişti.

Peki, sahi ne olacaktı son çeyrekte… Ne olacaktı da, her ay yeni rekorlar kırarak tırmanan cari açıkta iyileşme gözlenmeye başlanacaktı… Mayısta 10 milyar doların üstüne çıkan ve Cumhuriyet tarihinin rekorunu kıran bir ticaret açığı verdik; yani bu açık iyice küçülecek ve cari açık da bu paralelde çok düşük bir düzeye mi inecekti, ne olacaktı son çeyrekte…

Bu soruların çok somut yanıtları yok. Hele hele alınan önlemler sayesinde dış ticaret açığının kayda değer ölçüde daralacağını, bunun da cari açığı hızla aşağı çekeceğini söylemek hiç kolay değil. Tamam, son dönemde alınan daraltıcı önlemlerin bir sonucu olarak ekonomide bir yavaşlama gözlenebilir; ama bunun dış ticarete ne kadar yansıyacağını şimdiden kestirmek hiç de kolay görünmemektedir.

Sanki son çeyreğe ilişkin umutların altında, ekonominin daralmasıyla ortaya çıkacak tablodan çok, baz etkisinin yaratacağı olumlu tablo yatıyor gibi…

Yıllıklandırılmış cari açık bu yıl nisan sonu itibariyle 63.4 milyar dolar düzeyinde. Geçen yılın nisanında bu rakam 24.3 milyar dolardı. Yıllık açık, geçen yıl ağustos sonuna kadar çok hızlı bir değişim göstermedi ve söz konusu ay sonunda 32.4 milyar dolar oldu. Eylülle birlikte bir hızlanma ortaya çıktı. Yıllık açık eylül sonunda 35 milyar doları aştı.

Ancak asıl hızlanma geçen yılın son çeyreğinde kendini gösterdi. Yıllıklandırılmış cari açık geçen yılın ekim ayında bir önceki aya göre 3.8 milyar artarak 39.1 milyara ulaştı. Kasımda 4.2 milyarlık artışla 43.3 milyar eşiği aşıldı; aralıkta ise 4.3 milyarlık artışla 47.6 milyar dolara çıkıldı.

Yani yıllıklandırılmış cari açık, geçen yılın son çeyreğinde aylık ortalama 4.1 milyar dolar arttı.

Bu yılın ilk dört ayında ise yıllıklandırılmış cari açığın aylık ortalama artışı 3.9 milyar dolar.

Hesap biraz ortaya çıkıyor değil mi… Yıllıklandırılmış açığın bu yılki aylık artış temposu ile geçen yılın son çeyreğindeki artış temposu birbirine çok yakın. İşte bu tablodan hareketle son çeyreğe gelindiğinde cari açıktaki artışın hız keseceği umuluyor olabilir.

Ancak, normal koşullarda ticaret açığının yılın son aylarında diğer aylardakinin çok üstüne çıktığını, bunun doğal olarak cari açığa yansıdığını, bundan dolayı bu yıl da son aylarda benzer bir tablo görülmesinin şaşırtıcı olmayacağını gözden uzak tutmamak gerekiyor. Eğer son çeyreğe ilişkin bu iyimserliğin temelinde, geçen yılın son çeyreği ile bu yılın ilk aylarının kıyaslaması yatıyorsa, mevsimsellik faktörü hiç dikkate alınmıyor demektir.

Merkez Bankası'nın böylesine basit bir hata yapacağı düşünülemeyeceğine göre, anlaşılan bizlerin bilmediği bir hesap, bir beklenti var. Kaldı ki Merkez Bankası cari açığın yılın son çeyreğine gelindiğinde geçen yılın düzeyine ineceği gibi bir görüş dile getirmiyor; yalnızca "cari dengede iyileşme gözleneceği"ne vurgu yapılıyor. Belli ki kastedilen, hızlı artışın son çeyrekte daha ılımlı hale geleceği…

Ama bu nasıl olacak, işte o tam bilinmiyor, en azından kamuoyu bilmiyor. Yalnızca tahminler var; ekonomik büyümenin yavaşlayacağı, bunun aylık cari açığı aşağı çekeceği, son çeyreğe gelindiğinde, geçen yılki baz etkisinin de devreye girmesiyle yavaşlamanın iyice belirginleşeceği… Beklenen, umulan bu!