Cari açık ve ‘gösteriş uğruna istihlak’…
Sabri Ülgener’in 1955 yılında yayımlanan ‘İktisadi Gelişmenin Şartları ve Sınırları’ ve 1976 yılında yayımlanan ‘Milli Gelir İstihdam ve İktisadi Büyüme’ gibi kendisiyle de kavga edip, zamandan misaller sunarak süslediği kitaplarını başucumda tutuyorum.
Yüksek cari açık rakamları her açıklandığında da Sabri Ülgener’i anıyorum.
Az gelişmiş ülkeleri anlatırken değindiği ‘gösteriş uğruna istihlak (tüketim)’ konusundaki düşündürücü örneklerini unutamıyorum.
* * *
Sabri Hoca, ünlü iktisatçıları üstünkörü eleştirmemiş.
Doğruyu bulmak için kurcalamış, didiklemiş, araştırmış hatta dedim ya bazen kendisiyle de kavga edip bu kavgayı okuyucuya yansıtma ustalığını da göstermiş.
Pratiği/alanı bilmeyen bilim adamlarının ‘Teori’ diye sunduğu bilgileri, pratikte/alanda varlığı olan koşulları yaşayıp çürütmeyi de bilmiş.
* * *
Dün açıklanan temmuz ayı cari açık rakamı beklentilerin üstünde gelince gelir gider, üretim tüketim, kazanç harcama dengesizliği konusunda anlattıklarına baktım tekrardan…
Yapılacak/yapılması gereken o kadar çok şey var ki…
Mesela tüketim…
Sabri Hoca’nın deyimiyle, ‘istihlak’…
Birçok kez anlatmaya çalıştık bu köşede…
Bir de Sabri Hoca’nın anlatımıyla anlatalım…
* * *
Şöyle diyor Sabri Ülgener 1955’te…
“…Gösteriş uğruna istihlak az gelişmiş ülkelerde ve hususile memleketimizde daha geniş ölçüde dikkati çekecektir…
… Mütevazı bir gelir harcı olmayan malların (bilhassa süs ve ziynet eşyasının) gösteriş kasdı ile ve emsali üzerine sivrilip yükselme hevesiyle borç harç satın alınıp durulduğu her gün işitilen ve görülen vakalardan olacaktır…"
* * *
Gösteriş uğruna tüketime yönelik döneme has örnekler de vermiş Sabri Hoca…
Biri şöyle:
“…Vaktiyle davar gibi şimdi traktör sayısının üstünlük işareti sayıldığı, yine traktör ve emsalinin civar kasaba ve köylerde düğün ve oyunlara, hatta sinema seanslarına gitmek üzere binek olarak kullanıldığı çok söylenmiştir…
… Şehir ve kasaba otellerinde geceleyenler, ertesi gün kurulacak pazara gelen çiftçilerin meydanda yanyana park ettikleri traktör ve benzeri motorlu vasıtalarla bizar olduklarını pek iyi hatırlarlar…"
* * *
Yaşanılanı iktisadi açıdan da yorumlamış…
“… Aslında prodüktif maksatlarla düşünülüp tasarlanmış ve yine o maksatla ithal edilmiş olan istihsal (üretim) vasıtalarının bu şekilde gösteriş uğruna kullanılmaları, o vasıtaların asıl müstahsilişlerdeki ömrünü ve takatini azalttıktan başka, satın alınmaları için katlanılan ağır borçların hikmeti vücudu ve akıbeti üzerinde de bizi şüphe ve endişeye düşürürse yeridir…”
* * *
Günümüzde de her alanda görüyoruz gösteriş uğruna istihlaki…
Aynen Sabri Hoca’nın örneğinde olduğu gibi, üretimde bile…
CNC tezgahlara sahip imalathane sayısına bakın mesela…
Bir de o tezgahların kullanım kapasitesine…
Yan yana üretim yapan 8 imalathanenin 8’inde de CNC tezgahı olduğuna ve bu tezgahların zorlayarak yüzde 30 kapasite ile çalıştırılabildiğine şahidim…
Nedir bu? Gösteriş uğruna istihlaktir…
Nedir bu? Cari açıktır!
* * *
Aslında çok uzağa gitmemize de gerek yok, cari açığa vesile olan ‘gösteriş uğruna istihlak’ hastalığımızı görmek için, penceremizden bakmamız yeterli!