Cari açık OVP’deki yıllık beklentiye 7 ayda ulaştı
Türkiye’nin 19 aylık kesintisiz açık sürecinin ardından haziranda 651 milyon dolarla fazla veren cari işlemler dengesindeki iyileşme temmuzda devam etmedi ve aylık bazda 5,5 milyar dolar açık verildi.
Açıklanan yeni Orta Vadeli Program’da (OVP) bu yılın tümünde 42,5 milyar dolar olarak gerçekleşeceği tahmin edilen kümülatif cari açık ilk yedi ay itibarıyla 42,3 milyar dolarla bu düzeyi yakaladı. Temmuz sonu itibarıyla son bir yılda ise 58,5 milyar dolar açık verildi. Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı Temmuz 2023 dönemi ödemeler dengesi verilerine göre aylık cari açık temmuzda geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 58,1 büyüyerek 5 milyar 466 milyon dolar oldu.
Böylece ocak-temmuz döneminde verilen kümülatif açık 42 milyar 286 milyon dolarla geçen yılın eş döneminin yüzde 31,4 üzerinde gerçekleşti. Revize verilere göre mayıs sonunda 59 milyar 740 milyon dolar olan, haziranda 56 milyar 508 milyon dolara gerileyen yıllık cari açık da yeniden yükselerek temmuz sonu itibariyle 58 milyar 517 milyon dolar oldu.
Ana sebep dış ticaret
Temmuz ayında da cari açığın büyük bölümü dış ticaretten geldi. İhracat, kurlarda hızlı yükseliş ayı olan temmuzda ithalata göre daha düşük bir artış gösterdi. Temmuz ayında ihracat yüzde 6,5 artarak 19 milyar 700 milyon, ithalat ise yüzde 8,7 artışla 30 milyar 177 milyon dolar oldu.
Ödemeler dengesindeki tanımıyla dış ticaret açığı temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 13,2 büyüyerek 10 milyar 477 milyon dolar oldu. Yedi aylık açık da 61 milyar 261 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 22,1 üzerinde gerçekleşti. Bu kapsamda genel mal ihracatı temmuzda yüzde 5,1 artışla 19 milyar 384 milyon, ithalatı ise yüzde 5,4 artışla 27 milyar 419 milyon dolar oldu, bu bazda açık yüzde 6 büyüyerek 8 milyar 35 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Genel mal ihracatının yedi aylık hacmi geçen yılın eş dönemine göre yüzde 2,9 azalışla 139 milyar 547 milyon, ithalatın hacmi ise yüzde 2,3’lük bir düşüşle 183 milyar 217 milyon dolar oldu; yedi aylık açık 43 milyar 672 milyon dolarla geçen yılın eş dönemindeki ile yaklaşık aynı düzeyde oluştu.
Net altın ithalatı büyümeye devam
Parasal olmayan altında aylık ihracat 300 milyon dolar olurken, ithalat ise 2 milyar 758 milyon doları buldu. Böylece altın ticaretindeki açık temmuzda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 45,8 büyüyerek 2 milyar 458 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Ocak-temmuz dönemi itibarıyla ise altında 1 milyar 583 milyon dolarlık ihracata karşılık 19 milyar 308 milyon dolarlık ithalat yapıldı.
OVP’de bu yılın tümünde 27,3 milyar dolar düzeyinde tahmin edilen net altın ithalatı ilk yedi ay itibarıyla yüzde 175,2 büyüyerek 17 milyar 715 milyon dola oldu. Öte yandan transit ticaret işlemlerinden de aylık bazda 16 milyon, ilk beş ayda toplam 126 milyon dolarlık bir net gelir elde edildi.
Net hizmet geliri azaldı
Dış ticaretten kaynaklanan açığı kapatması beklenen ve taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan hizmetler dengesinde aylık net gelir 5 milyar 999 milyon dolarla, geçen yılın ayın ayına göre yüzde 4 azaldı. Net hizmetler gelirleri ilk yedi ay itibarıyla ise yüzde 6,6’lık bir artışla 25 milyar 730 milyon dolar oldu. Hizmet gelirlerinin büyük bölümünü oluşturan turizm kapsamında seyahat gelirleri, OVP’de bu yılın tümünde 49 milyar dolar öngörülürken, ilk yedi ay itibarıyla 20,7 milyar dolarda kaldı.
Yabancı sermayede çıkış
Doğrudan ve portföy yatırımları ile faiz gelir giderini kapsayan birincil gelir dengesinde temmuzda 903 milyon dolar, karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesinde de 85 milyon dolarla ‘net çıkış’ yaşandı. Ocak-temmuz döneminde birincil gelir dengesindeki net çıkış 6 milyar 881 milyon dolara ulaşırken, ikincil gelir dengesinde ise net bazda sadece 126 milyon dolarlık bir giriş yaşandı. Resmi rezervlerde temmuzda aylık bazda 2 milyar 778 milyon dolarlık bir artış kaydedildi.
Ancak dönemsel olarak cari açıkta yaşanan hızlı büyüme ilk yedi ay itibarıyla, finansmanda kullanılan rezervleri 23 milyar 755 milyon dolar eritti. Geçen yılın aynı döneminde cari açık finansmanı için rezerv kullanımı 7 milyar 925 milyon dolar olmuştu. Net hata ve noksan kaleminde ise temmuz ayında 4 milyar 413 milyon dolar giriş yaşandı, ilk yedi ay itibarıyla kümülatif net çıkış 711 milyon dolara geriledi.
Çekirdek dengede açık büyüyor
Cari işlemler açığındaki hızlı büyümede ithal enerji faturası ve ‘parasal olmayan altın’ ithalatındaki rekor artışlar etkili olurken, bu iki kalemin ikisi de dışarıda tutulduğunda cari işlemler fazla veriyor. Temmuz ayında altın ithalatı hariç tutulduğunda aylık cari açık 3 milyar 8 milyon, enerji hariç tutulduğunda 1 milyar 741 milyon dolar olurken, ikisi de hariç tutulduğunda ise aylık 717 milyon dolarlık bir cari fazla olduğu görüldü. Ocak-temmuz itibarıyla da altın hariç 24 milyar 571 milyon, enerji hariç 9 milyar 431 milyon dolar cari açık verilirken, bu iki kalem hariç 8 milyar 284 milyon dolarlık cari fazla oluştu.