Cari açık “Ben yok olmadım” diyor!

Yıl 2011; yıllıklandırılmış cari açık 70 milyar doların üstünde seyrediyordu. Yıllık açık o yılın ekim ayında 76 milyar dolarla rekor kırmıştı. Cari açığın GSYH’ye oranı yüzde 10’a doğru gidiyordu. Ekonomide felaket günleriydi adeta.

Sonra sonra cari açık azalmaya başladı. Türk parasındaki değer kaybı ithalatı frenliyor, ihracat canlanıyor, buna bağlı olarak daralan ticaret açığının etkisiyle cari açık da küçülüyordu.

2011’in ekim ayında 76 milyar dolar olan yıllıklandırılmış cari açık, iki buçuk yıl sonra 2014’ün nisanında 55 milyar dolar düzeyine gerilemişti. Sonrasında bu gerileme hızlandı ve 2016’nın mayısında yaklaşık 28 milyar dolar düzeyine inildi. Ama oralarda kalınamadı.

Yazımız ekindeki grafik yıllıklandırılmış cari açıktaki gidişatın nasıl olduğunu tüm açıklığıyla gösteriyor. Yıllık cari denge, son dört yılda tam bir çanak eğrisi çizdi ve bu yılın ocak ayında, 2014’ün nisan ayındaki düzeye yaklaştı.

Beş ayda yüzde 41 artış

Yıllıklandırılmış cari açıkta son aylarda çok hızlı bir artış var. Geçen yılın ağustos ayından sonraki beş ayda soluksuz bir tırmanış yaşandı. Ağustosta yıllık açık 36.6 milyar dolar düzeyindeydi. Aradan beş ay geçti ocak ayına geldik, yıllık açık 51.6 milyar dolara fırladı.

Yani yıllık açık beş ayda tam yüzde 41 oranında artış gösterdi. Daha önce de birkaç kez yazdık; dış ticaret açığının büyümesinde de, buna bağlı olarak cari açığın hızlı artış göstermesinde de altın ithalatının rekorlar kırması önemli bir etken. Ama nedeni ne olursa olsun sonuçta biz bu ithalatı yapıyor ve dövizi ödüyoruz.

Dolayısıyla hangi etkenlerle büyüyor olursa olsun cari açıktaki bu gidiş iyi gidiş değil.

GSYH’ye oran yüzde 6’ya doğru...

Türkiye geçen yılı 47 milyar dolar cari açıkla kapattı. 2018-2020 dönemine ait orta vadeli programda 2017’nin GSYH büyüklüğü 847 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. GSYH’ye ilişkin gerçekleşme bu ay sonunda açıklanacak.

Geçen yılki 47 milyar dolarlık açığı 847 milyar dolarlık tahminle kıyaslarsak yüzde 5.5’lik bir oran buluyoruz.

2017 geride kaldı ve fazla kafa yormaya gerek yok. Önemli olan bu yıl. Orta vadeli programa göre bu yılın cari açığı 40 milyar dolar olarak öngörülüyor. Gerçekçi olmak gerek, bu yıl için 40 milyar açıkta kalmak hayal. Ocak sonunda 52 milyara yaklaşılması bundan sonra hep artış olacağı anlamı taşımıyor tabii ki ama yine de keskin bir geri dönüş olabileceğine dönük bir işaret yok ortada. Tam tersine çok hızlı olmasa da bir artış eğilimi yaşanması olasılığı daha ağır basıyor.

Bu yılın GSYH büyüklüğü 923 milyar dolar olarak öngörülüyor. Bu büyüklük de gerçekçi görünmüyor. Bir kere bu tahmin, yıllık ortalama dolar kurunun 3.73 olacağı varsayımına dayanıyor. Oysa yılbaşından 12 Mart’a kadar olan dönemde doların ortalaması 3.78 oldu. Bu yüzden GSYH’nın 923 milyar dolara çıkması çok zor.

Yıllık cari açık aydan aya hiç artmasa ve 52 milyar dolarda kalsa, GSYH de 900 milyar dolar olsa, açığın GSYH’ye oranı yüzde 5.8’e ulaşacak demektir.

Bu oran yüksektir ve risktir. Herhalde hiç kimse, yüzde 6’ya dayanmış bir cari açık/GSYH oranının önemsiz olduğunu söyleyemez.