Cari açığın geçen yılın altında kalmasını net altın ihracatı sağladı

Cari işlemler dengesi nisan ayında 3.4 milyar dolar açık verdi, ilk dört aydaki açık da böylece 14.5 milyar dolar oldu. Nisan itibariyle son bir yıldaki açık ise 44.3 milyar dolar olarak gerçekleşti. 

Geçen yıl nisanda 4.9 milyar dolar açık verilmiş, ocak-nisan dönemindeki açık 16.7 milyar dolar olmuş, nisan itibariyle yıllık açık ise 56.8 milyar dolar düzeyinde oluşmuştu.

Yani, hem aylık, hem dönem, hem de yıllık bazda geçen yıldan daha iyi durumdayız. Ne var ki, olumlu yöndeki bu gelişme bize yetmiyor; çünkü beklenti çıtamızı çok yukarı koyduk. 

Beklentimizi yüksek tuttuğumuz için biraz hayal kırıklığı yaşıyor olmamız nisan verilerine özgü bir durum değil. Daha önce de sık sık vurguladığımız gibi Türk parası değer yitirince ihracatın büyük bir ivme kazanarak artacağını, buna karşılık ithalatın yavaşlayacağını varsaydık. Oysa öyle olmadığını gördük. Her ne kadar kur hareketlerinde doların özellikle euroya karşı da değer kazanıyor olmasından kaynaklanan bir parite etkisi ihracatın düşük görünmesine yol açmışsa da, bu durum ithalatı da etkiledi. İthalat da parite etkisiyle daha düşük göründü.

Her türlü olumsuzluğa karşılık, geçen yılın ilk dört ayında 16.7 milyar dolar olan cari açık, bu yıl 14.7 milyar dolara indi. Ama bunda altındaki net ihracatın büyük payının olduğunu da kabul etmek durumundayız.

Altın olmasaydı...

Altında kimi dönem önemli miktarda net ithalat, kimi dönem de net ihracat gerçekleşiyor. Bu durum, Türkiye'nin gerçek dış ticaret açığını görmeyi de zorlaştırıyor. Ne çok yüklü miktarda ithalat sağlıklı bir duruma işaret ediyor çünkü, ne de yüklü miktarda ihracat. 

İlk dört ay için cari açığın geçen yılın altında kalmış olmasına seviniyoruz sevinmesine ama, altını hariç tuttuğumuzda denge tümüyle değişiyor. Net altın ticaretini hariç tutarsak, bu yılın ilk dört ayındaki cari açık 19.1 milyar dolar. Aynı şekilde hesapladığımız geçen yılın cari açığı ise 18.1 milyar dolar. Yani dört aylık dönemler için cari açıkta bir düşüş değil, aksine 1 milyar dolarlık bir artış var.

Cari açıktaki azalmanın altın hariç hesaplandığında artışa dönmesine yol açan, bu yılki altın ihracatının rekor kırıyor olması. 

Daha önce de yazdığımız rakamları bir kez daha hatırlatalım. Geçen yılın ilk dört ayında 2.5 milyar dolar olan altın ihracatı bu yıl 5.4 milyar dolara çıktı. Buna karşılık altın ithalatı 1.2 milyar dolardan 845 milyon dolara geriledi.

Rezerve 1.9 milyar eklendi

Merkez Bankası, mart ayına ilişkin verilerle birlikte ödemeler dengesi istatistiklerini yalnızca altıncı el kitabı çerçevesinde açıklamaya başladı. Bu tasnifle yapılan açıklamaya adapte olmakta herkes biraz zorlanıyor. Bu zorluğu aşmak da belli ki zaman alacak. Altıncı el kitabı ile daha önceki dönemde yapılan açıklamalara temel oluşturan beşinci el kitabı arasındaki temel farkın, finans hesabına ilişkin işaretin değişmesi olduğunu belirtelim. 

Finans hesabındaki döviz girişleri, yükümlülük artışı anlamına geldiği için artık negatif işaretle gösteriliyor. Döviz çıkışları ise, yükümlülükte gerilemeye işaret ediyor ve dolayısıyla çıkışlar pozitif işaretleniyor. 

Bu açıklamadan sonra gelelim finans hesabında neler olduğuna. Örneğin nisan ayında brüt finans hesabı negatif 2.4 milyar dolar. İşte buradaki işaret, nisanda 2.4 milyar dolar çıktığını değil, tam tersine bu miktarda döviz girişi olduğunu gösteriyor. Nisanda doğrudan yatırımlarla 234, portföy yatırımlarıyla 755, diğer yatırımlarla ise 1.4 milyar dolar gelmiş. Gelen döviz ihtiyaç duyulandan fazla olduğu için de bu tutarın 1.9 milyar doları Merkez Bankası rezervine eklenmiş. Böylece, brüt finansman kaleminden rezerve eklenenin düşülmesi sonucu net finans hesabı negatif 515 milyon dolar olarak oluşmuş; yani nisanda net döviz girişi, bir anlamda yükümlülük artışı 515 milyon dolar olmuş. 

Finans hesabından gelen döviz ihtiyaç duyulandan fazla olduğu için Merkez Bankası rezervine ocak ayında 4 milyar dolar eklenmişti. Sonraki iki ayda bu sefer Merkez Bankası rezervinden 1.1 ve 6.6 milyar dolarlık kullanım gerçekleştirmek gerekmişti. Nisanda ise rezerve yeniden 1.9 milyar dolarlık bir ekleme söz konusu oldu.