Çalışanlara yapılan ayni ödemelerin vergisi

Ücret tanımı neleri kapsıyor?

Gelir Vergisi Kanunu ücreti, çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlarla, para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlıyor. Bu tanıma göre, ücretin mutlaka nakit olarak ödenmesi gerekmiyor. Verilen her türlü ayın ve sağlanan her türlü menfaat de ücret olarak tanımlanıyor.

Verilen malın değeri nasıl hesaplanır?

İşletmeler çalışanlarına kendi ürettikleri veya satın aldıkları malları ücret olarak verebilirler.

Gelir Vergisi Kanunu, çalışanlara ücret olarak verilen malların, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyata göre değerlenmesini öngörüyor.

Buna göre örneğin, kendi ürettiği bir malı çalışanına veren bir işletmenin ayni olarak ödediği ücreti hesaplarken kendi üretim maliyetini veya satış bedelini değil, verilen malın perakende satış fiyatını dikkate alması gerekiyor.

Aynı şekilde, alım satımını yaptığı bir malı çalışanına veren bir işletmenin ayni olarak ödediği ücreti hesaplarken kendi alım bedelini değil, çalışana verilen malın perakende satış fiyatını dikkate alarak ücret tutarını hesaplaması gerekiyor.

Ayni olarak verilen malın değeri brütleştirilerek vergilenir

Çalışanlara ayni olarak verilen mallar yukarıda da ifade edildiği gibi ücretin bir unsurudur. 

Özetlenen şekilde belirlenen değeri, çalışana verilmiş net ücret olarak kabul edilir ve brüt tutarı hesaplanarak üzerinden gelir vergisi stopajı hesaplanır.

Asıl ücreti gelir vergisinden istisna tutulan çalışanlar için ayni ücretler de vergiden istisna tutulabilir.

Örneğin, maden işletmeciliği yapan bir işletmede yer altında çalışan işçilere ödenen ücretler gelir vergisinden istisnadır. Bu çalışanlara ayni olarak yapılan ödemelerde de istisna uygulanmasına engel yoktur.

Konut tahsisinde menfaatin emsal bedeli

Çalışanlara konut tahsis ederek veya başka şekillerde sağlanan menfaatlerde ücret tutarı, konutun emsal kirası veya menfaatin emsal bedeli dikkate alınarak hesaplanır.

Bu şekilde hesaplanan ücret, ayni olarak verilen mallarda olduğu gibi net ücret olarak kabul edilir, brütleştirilerek stopaja tabi tutulur ve brüt tutar ücret gideri olarak dikkate alınır.

Çalışana yapılan teslimler KDV’ye tabidir

Katma Değer Vergisi Kanunu, vergiye tabi malların çalışanlara ücret, prim, ikramiye hediye veya başka bir adla verilmesini teslim olarak saymış ve vergiye tabi tutmuştur.

Buna göre, çalışanlara verilen mallar net ücret ödemesi olarak kabul edilerek brüt tutarları bulunacak, üzerinden gelir vergisi stopajı ve katma değer vergisi hesaplanacaktır.

Verilen malın işletmede üretilmesinin, alım satım konusu mallardan olmasının veya sadece personele vermek üzere tedarik edilmiş olmasının önemi yoktur. Tamamında vergileme aynı şekildedir.

Verilen mallar için yüklenilen KDV, hesaplanan KDV’den indirilebilir

Çalışanlara verilen mallar için yüklenilen KDV, genel düzenlemeler çerçevesinde indirim konusu yapılır.

Malın işletmede üretilmesinin veya satın alınmasının bu işlem açısından da önemi yoktur.

Çalışanlara sağlanan bütün menfaatler KDV’ye tabi midir?

Çalışanlara verilen ve ücret olarak kabul edilen malların teslimi kural olarak KDV’ye tabidir.

Kural bu şekilde olmakla birlikte, Gelir İdaresi öteden beri, personele sağlanan bazı menfaatleri teslim olarak değerlendirmemekte ve KDV’ye tabi tutmamaktadır.  Personele sağlanan söz konusu menfaatler nedeniyle katlanılan giderler işletme gideri olarak kabul edilmekte, yüklenilen KDV genel esaslar çerçevesinde indirim konusu yapılmaktadır.

Bunlara örnek olarak şu teslim ve hizmetler sayılabilir:

- Personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi

- Personele yatacak yer veya konut tahsisi

- Personelin toplu olarak işyerine gidip gelmesini sağlamak amacı yla yapılan taşıma hizmetleri

- Personele demirbaş olarak verilen giyim eşyası.

Sayılan bu teslim ve hizmet ifaları, doğrudan işletme gideri kabul edilmekte, personele tahsis sırasında vergiye tabi tutulmamakta, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler genel düzenlemelere göre indirim konusu yapılmaktadır.

Çalışanlara yapılan ayni ödemeler nasıl belgelendirilir?

Çalışanlara mal verilerek veya menfaat sağlanarak yapılan ödemeler ücret ödemesi sayıldığına göre, ödemenin belgelendirilmesi de ücretlerde olduğu gibi olmalıdır. Yani ücret diğer ücret ödemeleri gibi bordroya dahil edilecektir.

Çalışanlara verilen mallar nedeniyle yüklenilen KDV’nin indirimi ise faturaya dayanılarak yapılacaktır.