Çalışanlar 1 milyona yakın azaldı, emekli 2,1 milyon arttı

2023 yılında SGK’ya prim ödeyen sigortalı sayısı net 983 bin 212 kişi azalırken, Kurum’dan emekliler ve diğer hak sahipleri ile aylık ve gelir alanların dosya bazında toplam sayısı ise 2 milyon 100 bin 949 arttı. Aktif/pasif dengesi ise 1,67 ile tarihi en dip seviyeye indi.

Sosyal güvenlik sisteminde dengeler, 2023 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinden yararlanarak emekli olanların da etkisiyle radikal biçimde değişti. Geçen yıl toplam sigortalı çalışan sayısı 1 milyona yakın azalırken, emekliler ve diğer aylık alanların sayısında 2,1 milyon dolayında artış yaşandı.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre çıraklar, muhtarlar, stajyer ve kursiyerler, tarımda kendi adına sigortalılar ve yurt dışı topluluk çalışanları da dahil adına Kurum’a prim yatırılan “aktif sigortalılar”ın, Aralık 2022 itibarıyla 26 milyon 344 bin 234 olan toplam sayısı, bir yılda yüzde 3,7 oranında 986 bin 212 kişi azalarak Aralık 2023 itibarıyla 25 milyon 358 bin 22’ye geriledi.

Buna karşılık Kurum’dan aylık alan emekliler ile malullük, ölüm, sürekli iş görmezlik aylık ve geliri alanların dosya bazında toplam sayısı yüzde 16 oranında 2 milyon 100 bin 949 artarak 15 milyon 227 bin 174’e yükseldi. Aynı dosya kapsamında birden fazla aylık ve gelir alan kişi olduğu için hak sahibi kişi sayısı bunun da üzerinde bulunuyor. Bu kapsamda aylık ve gelir alanların toplam sayısı de yüzde 15,1 oranında 2 milyon 97 bin 236 kişilik artışla 16 milyon 30 bin 236’ya ulaştı.

Denge tarihi dip seviyede

 Sosyal güvenlikte bir emekliye düşen sigortalı çalışan sayısını gösteren; adına prim yatırılan sigortalı sayısının, dosya bazında aylık ve gelir alanlara bölünmesiyle bulunan “aktif/pasif dengesi” 2022 sonundaki 2,01’lik düzeyinden 2023 sonunda 1,67’ye indi.

Bunun, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), BağKur ve Emekli Sandığı’nın “SGK” şeklinde tek çatı altında toplandığı 2007 yılından bu yana gerçekleşen en düşük oran olduğu dikkati çekti. Ekonomi çevrelerinde, bir sosyal güvenlik sisteminin sağlıklı işlemesi için ideal aktüeryal denge olarak “ortalama 4 aktif çalışana 1 emekli” düşmesi gerektiği genel kabul görüyor.

4/A emekli sayısında rekor EYT artışı

Aktif sigortalı sayısında sert düşüş yaşanan 2023 yılında EYT düzenlemesinden yararlananların da etkisiyle emekli sayısında ise rekor bir artış meydana geldi. Emekli (yaşlılık) aylığı alanlar ile malullük, vazife malulü, ölüm aylığı gibi kategorilerde SGK tarafından aylık ve gelir ödenen kişi sayısında yaşanan artışın büyük bölümü ise sayıca da en büyük bölümü oluşturan 4/a kapsamındaki özel sektörden emekli olanlarda gerçekleşti. 4/a kapsamındaki emekli sayısı bir yılda yüzde 21,2 oranında 1 milyon 871 bin 72 kişi artarak 10 milyon 685 bin 554’e ulaştı.

Bu artış ise büyük oranda, EYT düzenlemesinden yararlanarak “yaşlılık” (emekli) aylığı almaya başlayan özel sektör çalışanlarından kaynaklandı. Başka deyişle EYT düzenlemesinden en çok bu kesim yararlandı. Geçen yıl ayrıca Bağ-Kur emeklilerinin sayısı yüzde 5,3 oranında 143 bin 353 kişi artarak 2 milyon 861 bin 770, memur emeklisi sayısı da yüzde 3,5 oranında 82 bin 811 kişi artarak 2 milyon 482 bin 932 oldu.

Memur sayısı arttı, işçi ve esnaf azaldı

Aralık 2023 itibarıyla aktif sigortalıların 23 milyon 21 bin 132’sini uzun vade sigorta kolları kapsamındaki “zorunlu” sigortalılar oluşturuyor. Yeni mevzuatta “4/a” olarak tanımlanan eski SSK’lı 16 milyon 406 bin 420 sigortalı ile “4/b” olarak tanımlanan 2 milyon 489 bin 591 BağKur’lu esnaf ve “4/c” olarak tanımlanan Emekli Sandığı kapsamındaki 3 milyon 642 bin 787 memur ile 460 bin 260 tarım Bağ-Kur’lusu ve 22 bin 74 muhtar da bu kapsamda yer alıyor.

2023 yılında söz konusu zorunlu sigortalılardan 4/a kapsamındaki özel sektör çalışanlarının sayısı yüzde 5,3 oranında 926 bin 571, 4/b kapsamındaki esnaf sayısı da yüzde 4 oranında 103 bin 515 azalırken, 4/c kapsamındaki memurların sayısı yüzde 11,2 oranında 366 bin 371 kişi arttı. Yine zorunlu sigortalı sayılan tarım Bağ-Kur’lularının sayısı yüzde 10,3 oranında 52 bin 706 kişi ve muhtar sayısı yüzde 14,9 oranında 3 bin 85 kişi azaldı. Böylece toplam zorunlu sigortalı sayısında yüzde 3 oranında net 720 bin 271 kişilik azalma meydana geldi.

Stajyer, kursiyer ve çıraklar azaldı

Adına prim yatan diğer aktif sigortalılardan stajyer ve kursiyerlerin sayısı yüzde 12,9 oranında 191 bin 949 kişi azalarak 1 milyon 300 bin 374’e, çırakların sayısı yüzde 13 oranında 82 bin 958 kişi azalarak 553 bin 344’e, Türk işverenlerin başka ülkelerde aldığı işlerde çalıştırdığı “yurt dışı topluluk” tanımına giren sigortalıların sayısı yüzde 10,4 oranında 1.634 kişi azalarak 14 bin 37’ye, 4/a’ya göre istihdam edilen tarım çalışanlarının sayısı yüzde 24,3 oranında 5 bin 579 kişi azalarak 17 bin 408’e geriledi. Türkiye’de çalışan düzensiz göçmen ve sığınmacıların da içinde yer aldığı tahmin edilen “diğer sigortalılar”ın sayısı ise yüzde 3,7 oranında 16 bin 179 kişi artarak 451 bin 727’ye çıktı.