Çalışan engelliler için vergi indirim ve emeklilik avantajı
Muhammet ASA - SGK Müfettişi
Ülkemizde 10-16 Mayıs tarihleri arası, Engelliler Haftası olarak kutlanmakta ve bu özel günlerde, engelli vatandaşlarımızın sorunları ile birlikte mevcut yasalarımızda sağlanan haklar konusunda kamuoyu bilgilendirilmeleri yapılarak farkındalık oluşturulmaktadır. Ayrıca engelli bireyler ekonomik ve sosyal bakımdan koruma altına alınması gereken gruplar olup sosyal ve ekonomik şartları daha iyi hale getirme amaçlı birçok düzenleme yapılmaktadır. Bu düzenlemelerden biri de 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 31'inci maddesi gereği, engelli bireylerin Vergi İndirim Belgesi ile birlikte ücretlerinde, gelir vergisi avantajı sağlanmasıdır.
Engelli indiriminden kimler yararlanabilir?
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 31'inci maddesi ile birlikte çalışma gücünün asgarî %80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgarî %60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgarî %40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılmakta ve engelli dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilmektedir. Ayrıca 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının 3 numaralı bendinde de serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen engelliler ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı kişilerin gelirlerin/ücretlerinden de 31 inci maddede yer alan esaslara göre indirim yapılmaktadır. Buna göre;
- Ücretle çalışan engelli bireyin kendisi,
- Bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu engelli olan hizmet erbabı ve serbest meslek erbabı,
- Basit usule tabi mükellefler ile serbest meslek erbabı kişiler, vergi indiriminden yararlanabilmektedir.
Başvuru hangi kuruma yapılmalıdır?
İndirimden yararlanmak isteyen hizmet erbabı, nüfus cüzdanı fotokopisi ve çalıştığı işyerinden alacağı ve işveren tarafından düzenlenen hizmet erbabı olduğunu gösterir belge veya dilekçe ve varsa ilgili diğer belgeler (sağlık raporu vs) ile birlikte çalışılan işyerinin bağlı olduğu Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne/Deftardarlıklara/Mal Müdürlüğü'ne başvurmalıdır.
Çalışan engellinin hastaneye sevk işlemleri ve Merkez Sağlık Kurulu Kararı
Yapılan başvuru üzerine Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne/Deftardarlıklara/Mal Müdürlüğü hizmet erbabı, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik'te belirtilen hastanelerden en yakın olana sevk edilerek yetkili sağlık kuruluşunca rapor düzenlenip sağlık kurulu kararı verilmektedir. Bu karar hizmet erbabının bağlı olduğu yerdeki İl Defterdarlığı'na ve buradan da Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü'ne gönderilmektedir. Yetkili sağlık kuruluşları tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporları, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu'nca incelenerek karara bağlanmakta ve çalışma gücünü hangi oranda kaybettiği bu Kurul’da belirlenmektedir. Ardından bu karar, Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne/Deftardarlıklara/Mal Müdürlüğü'ne gönderilmektedir. İlgili müdürlükler, raporlarda belirlenen derecelerine göre hizmet erbabının Gelir Vergisi Kanunu'nun 31'inci maddesinde belirtilen özel indirim miktarlarında engelli indiriminden yararlandırılmaları gerektiği çalıştığı işyerine yazıyla bildirilmektedir.
İndirimden yararlanamayacak kişiler
Ücretlerinden gelir vergisi indirimi söz konusu olduğundan çalışmayan engelliler vergi indirimi için başvurumazlar. Ayrıca serbest meslek erbabı veya basit usul mükellefiyeti olmayanlar da bu indirimden faydalanamazlar.
Engelli derecesine karşı itiraz
Yetkili sağlık kuruluşları tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporları, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu'nca incelenerek karara bağlanmakta ve dolayısıyla engelli derecesiyle ilgili yapılacak itirazlar da yine aynı Kurul’a yapılması gerekmektedir.
2018 yılı asgari ücretle çalışan engellinin net ücret hesaplaması
Engellilik indirimi, 2018 yılında Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nca 29.12.2017 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 302 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde, birinci derece engelliler için 1000 TL, ikinci derece engelliler için 530 TL, üçüncü derece engelliler için 240 olarak belirlenmiştir. Buna göre bekar ve çocuksuz çalışanın asgari geçim indirimi dahil (AGİ 152,21 TL) 1603,12 TL net asgari ücret aldığı dikkate alınıp %15 vergi dilimi üzerinden yapılan hesaplamada;
- Birinci derece engelli çalışan; 1000 X %15=150 TL ek ödeme alabilecek olup bekar ve çocuksuz engelli çalışana, AGİ tutarının hesaplanan gelir vergisi tutarını aşamayacağından 108,76 TL lik kısmı dikkate alındığında 1559,67 + 150 = 1709,67 TL net asgari ücret ödenmelidir.
- İkinci derece engelli çalışan; 530 X %15=79,5 TL ek ödeme alabilecek olup bekar ve çocuksuz engelli çalışana 1603,12 + 79,5 = 1682,62 TL net asgari ücret ödenmelidir.
- Üçüncü derece engelli çalışan; 240 X %15=36 TL ek ödeme alabilecek olup bekar ve çocuksuz engelli çalışana 1603,12 + 36 = 1639,12 TL net asgari ücret ödenmelidir.
Vergi indiriminden emekli olma durumu
En az %40 oranında çalışan engelli durumunda olan kişiler, yaş şartını beklemeden erken emekli olabilmektedirler. Bunun için sigorta başlangıç tarihine göre sigortalılık süresi ve prim gün sayısını sağlamaları gerekli olup buna ilişkin iş ve işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu'nca yürütülmektedir.