Çalışan başına GSYİH mühendislikte mi, ulaştırmada mı daha yüksek?
Bu soruya yanıt vermek isteyen bir insan, ilk önce zihninde bir şoför ile fabrikadaki bir mühendisi karşılaştırır ve hangisinin daha fazla katma değer yaratabileceğini düşünür. Dolayısıyla akla uygun gelen yanıt mühendis olur. Ekonominin durumu ve geleceği açısından gönülden geçen yanıt da budur aslında.
Ancak soruya rakamlarla yanıt arayınca ortaya çıkan sonucun, bize göre “akla uygun” ilk yanıtla hiç de uyumlu olmadığını görüyoruz. Çalışan başına yaratılan katma değer açısından sektörler arasında ortaya çıkan denge şöyle:
* Çalışan başına GSYİH, tarımda ortalamadan yüzde 58.3, inşaatta ise yüzde 30.81 daha az. Çalışan başına GSYİH sanayide genel ortalamadan yüzde 7.45, hizmetlerde ise yüzde 24.4 daha fazla.
* Sanayinin omurgasını oluşturan imalat sanayiinde çalışan başına GSYİH, sektörler ortalamasının yüzde 5.28 altında olması gerçeğin daha önemli bölümünü oluşturuyor.
* Mesleki bilimsel ve teknik faaliyetlerdeki bir çalışan, genel ortalamanın 1.45 katı GSYİH üretiyor. Bu sektör mimarlık, mühendislik, teknik test ve analiz, bilimsel Ar-Ge, tasarım, hukuk ve muhasebe, noterlik, idari danışmanlık, halkla ilişkiler, reklamcılık-piyasa araştırması, fotoğrafçılık, tercüme, menajerlik, danışmanlık ve veterinerlik hizmetlerini kapsıyor.
* Bilgi ve iletişim sektöründeki bir çalışan genel ortalamanın 2.15 katı GSYİH üretiyor. Bu sektör telekomünikasyon, internet, yazılım programları, bilgisayar programcılığı, bilgi veri işleme-barındırma, kitap, dergi, gazete yayımcılığı, sinema, video, ses kaydı, müzik yayımcılığı, radyo- TV yayıncılığı, hizmetlerini kapsıyor.
* Karayolu, demiryolu taşımacılığı, boru hattı, su yolu ve hava yolu taşımacılığı, depolama ve ambarlama, posta ve kurye hizmetlerinden oluşan ulaştırma ve depolama sektöründe çalışan başına GSYİH miktarı genel ortalamanın 3.17 katına çıkıyor.
*Finans ve sigorta faaliyetlerinde çalışan başına GSYİH, ortalamanın 3.2 katı. Bu sektörde faiz dışı hizmet gelirlerini esas alırsak çalışan başına GSYİH, ortalamadan sadece yüzde 67 daha yüksek.
* Çalışan başına GSYİH miktarının en yüksek olduğu sektör ise gayrı menkul ticareti, kiralanması, emlakçılık acenteleri ve gayrı menkul yönetim hizmetlerinden oluşan gayrı menkul faaliyetlerinde. Bu sektörde çalışan başına GSYİH, genel ortalamanın tam 13.79 katı.
* Ulaştırma, imalat sanayiinin 3.34 katı, yazılım ve telekomünikasyonu kapsayan bilgi ve iletişimin 1.47 katı, mühendislik, mimarlık ve Ar-Ge’yi kapsayan mesleki bilimsel ve teknik faaliyetlerin 2.18 katı çalışan başına katma değer yaratıyor.
* Gayrimenkul ticareti ve emlakçılık yapan bir çalışan ise imalat sanayiinin 14.56 katı, bilgi ve iletişimin 6.41 katı, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerin 9.48 katı, inşaat üretimini yapanların 19.93 katı çalışan başına GSYİH üretiyor.
Çalışan başına katma değer açısından sektörler arasında ortaya çıkan bu denge sağlıksız bir yapıyı yansıtıyor. Emlakçılık ve ulaştırmanın mühendislik, bilimsel Ar-Ge, bilgisayar programcılığı, sanayi üretimi gibi alanlardan kat kat fazla çalışan başına GSYİH payı aldığı bir ekonomi yapısı ile “Sanayi 4.0” aşamasına geçme hayalleri kurmak mümkün mü?
