Büyümeyi tarım yukarı itti, son çeyrekte de sanayinin etkisi bekleniyor

Türkiye'nin üçüncü çeyrekte yüzde 4 büyüyeceğini kimse beklemiyordu. Dolayısıyla bu oran sürpriz oldu, bunu kabul etmek gerekir. Üçüncü çeyrekteki yüzde 4'lük büyümeyle birlikte ilk dokuz ayın büyümesi de yüzde 3.4'e ulaştı.

Üçüncü çeyrekteki büyümenin tüm tahminleri aşarak yüzde 4'e ulaşmasının altında hangi etkenler yatıyor, irdelemeye çalışalım...

Tarımın GSYH içindeki payı yıl toplamında yüzde 10'u bile bulmuyor artık. Ancak, pay üçüncü çeyrekte en yüksek düzeye çıkıyor. Tarım sektöründe geçen yıl işler hiç de iyi gitmemişti. Geçen yıl üçüncü çeyrekte tarım kesiminde yüzde 5.1'lik bir küçülme söz konusu olmuştu. Tarım kesiminin toplam GSYH içindeki payının yüzde 15'lere yaklaştığı üçüncü çeyrekte ortaya çıkan yüzde 5.1'lik bu daralma, haliyle toplam GSYH'yi olumsuz etkilemişti.

Bu yıl tarımda işler olumlu anlamda tersine döndü. Küçülmenin yerini büyüme aldı. Kuşkusuz bu yılki büyümede, geçen yıl ortaya çıkan küçülmeden kaynaklanan ve lehte etki yaratan baz etkisi de rol oynadı. Tarım kesimi bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 11.1 oranında büyüme kaydetti.

İşte tarımda böylesine hızlı bir iyileşme yaşanması, üçüncü çeyrekte kaydedilen yüzde 4'lük büyümeye önemli bir katkı yaptı. Yüzde 4'lük büyümenin 1.6 puanı tarımdaki büyümeden geldi.  

Son çeyrekte de sanayi mi?

Sanayideki üretim artışı üçüncü çeyrekte pek beklendiği gibi olmadı. TÜİK verilerine göre, üçüncü çeyrekte sanayi kesimindeki büyüme yüzde 1.5'te kaldı. Toplam GSYH içindeki payı yüzde 29.7 olan sanayiden gelen pay da buna göre yüzde 0.5 oldu.

Ancak, sanayinin son çeyrekte belirgin ölçüde toparlanmakta olduğu gözleniyor. Hatırlanacağı gibi sanayi üretiminde ekim ayında rekor kırıldı. Üretim, geçen yılın aynı ayına göre takvim etkisinden arındırılmış haliyle yüzde 4.6, arındırılmamış haliyle yüzde 14.7 artış gösterdi. Sanayideki bu üretim artışının kasım ve aralık aylarında hız kesse de sermekte olduğu tahmin ediliyor. Dolayısıyla son çeyrekte bayrağı sanayinin devralacağı ve çok yüksek bir üretim artışı yaşanacağı bekleniyor. 

Bu arada, üçüncü çeyrekte GSYH'ye en büyük katkıyı yapan ana sektör yine 2.8 puanla yine hizmetler oldu. Hizmetler sektöründeki üçüncü çeyrek büyümesi yine yüzde 5 olarak gerçekleşti; ancak bu sektörün toplamdaki yüzde 56.6'lık payından ötürü büyümeye katkısı 2.8 puanı buldu.

Büyümeye üç ana sektör olan tarımın 1.6 puan, sanayinin 0.5 puan ve hizmetlerin 2.8 puan katkı yaptığını belirttik. Bu üç sektörden gelen katkı yüzde 4'ü aşıyor. Yüzde 4'ü belirlerken, vergi-sübvansiyon kaleminden gelen 0.7 puanlık katkının ve negatif olarak yansıyan 1.6 puanlık dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinin dikkate alınması gerekiyor.   

2015 tahmini aşılacak gibi

Hükümet, 2016-2018 dönemine ilişkin orta vadeli programda 2015 yılı büyüme hızını yüzde 3 olarak tahmin ediyor. Ancak, üçüncü çeyrekte tarım kaynaklı olarak ortaya çıkan hızlı büyüme ve bunu dördüncü çeyrekte sanayinin destekleyeceğine ilişkin tahminler, yüzde 3'ün aşılacağı izlenimi uyandırıyor. 

Yıllık yüzde 3'lük tahmine ulaşmak için son çeyrekte yüzde 1.7 büyüme yetecek. Ancak yakalanan ivme, yüzde 1.7'nin kolaylıkla aşılacağını ve dolayısıyla yüzde 3'ün üstüne çıkılacağını gösteriyor.

Son çeyrekte, üçüncü çeyrekte olduğu gibi yüzde 4 büyüme sağlanması halinde, 2015 yılındaki toplam büyüme yüzde 3.6 olacak. Bu, gerçekleşmesi çok zor bir oran gibi görünmüyor.

2015 yılını, başlangıçta öngörülen yüzde 4 düzeyinde kapatmak ise neredeyse olanaksız. Yıllık oranı yüzde 4'e taşıyabilmek, son çeyrekteki büyümeyi yüzde 5.6'ya ulaştırmakla mümkün ki, bu da pek olabilir bulunmuyor.

Yıllık oran yüzde 3.2 

Bu arada, geçen yılın son çeyreği ile bu yılın ilk üç çeyreğini kapsayan son bir yıldaki GSYH'nin, bir önceki bir yıllık döneme göre yüzde 3.2 arttığını belirtelim. Yani Türkiye'nin eylül sonu itibariyle son bir yıllık büyümesi yüzde 3.2 düzeyinde.

Geçen yılın eylül ayı itibariyle hesaplanan yıllık büyüme ise yüzde 3.4 düzeyinde bulunuyordu.